اختلال پانیک چیست؟

اختلال پانیک (panic disotder) یا اختلال هراس، زمانی رخ می دهد که شما چندین حمله وحشت و هراس (panic attack) غیر منتظره و مکرر را تجربه می کنید. انجمن روانپزشکی آمریکا (DSM-5) حملات پانیک را به صورت ناراحتی و ترس و اضطرابی بسیار شدید تعریف می کند که در عرض تنها چند دقیقه اتفاق می افتد. افرادی که دچار این اختلال هستند، دائما با این ترس زندگی می کنند که ممکن است مجددا در معرض این حملات قرار گیرند. اگر بدون دلیل مشخص، گاهی احساس ترسی فراگیر و وحشتی ناگهانی می کنید، ممکن است دچار حمله پانیک باشید. در این شرایط ممکن است برخی علائم فیزیکی مثل تپش قلب، دشواری تنفس و تعریق را نیز تجربه کنید.

اغلب افراد در طول زندگی لااقل یک یا دو بار تجربه این گونه حملات وحشت را داشته اند. انجمن روانپزشکی آمریکا (American Psychological Association) گزارش می دهد که از هر 75 نفر، 1 نفر ممکن است اختلال پانیک را تجربه کند. اختلال پانیک با ترس مداوم از وقوع حملات بعدی وحشت و هراس همراه است و زمانی می توان گفت فردی دچار این اختلال شده است که لااقل به مدت یک ماه یا بیشتر، به طور مداوم با این حملات و یا عواقب آن دست به گریبان بوده باشد.

اگر چه علائم حمله پانیک می تواند کاملا ناتوان کننده و هراس انگیز باشد، اما می توان این حملات را کنترل کرد و به کمک روش های درمانی آن را بهبود بخشید. دنبال کردن درمان مهمترین بخش کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمارانی است که با این بیماری درگیرند.

نشانه ها و علائم اختلال پانیک

علائم حملات پانیک اغلب در نوجوانان و جوانان زیر 25 سال شروع به ظهور می کند. اگر تجربه چهار بار حمله پانیک و یا بیشتر از آن را داشته اید و یا این که دائم در این ترس به سر می برید که دوباره ممکن است دچار حمله شوید، این می تواند نشانه اختلال پانیک باشد.

حملات پانیک احساس ترس شدید در فرد ایجاد می کند که ناگهان و بدون هشدار آغاز می شود. حمله هراس غالبا 10 تا 20 دقیقه طول می کشد، اما در موارد بسیار شدید، ممکن است که علائم بیش از یک ساعت نیز ادامه یابد. تجربه این حملات در افراد مختلف متفاوت است و علائم نیز می تواند متغیر باشد.

علائم شایع در ارتباط با یک حمله هراس عبارتند از:

تپش قلب یا شدت یافتن ضربان قلب
تنگی نفس
احساس این که دارید خفه می شوید
سرگیجه
احساس سبکی سر
حالت تهوع
عرق کردن یا احساس سرما و لرز
لرزش یا تشنج
تغییر در حالات ذهنی، مثل احساسات غیر واقعی یا از خود بیخود شدن
بی حس یا مور مور شدن دست و پاها
سفتی یا درد قفسه سینه
ترس از این که ممکن است بمیرید (فرد احساس می کند دارد می میرد.)

علائم یک حمله پانیک اغلب بدون هیچ دلیل منطقی رخ می دهد. این علائم معمولا با سطح خطر موجود در محیط تناسبی ندارند. از آنجا که این حملات قابل پیش بینی نیستند، می توانند به طور قابل ملاحظه ای بر عملکرد فرد تأثیر بگذارند.

ترس دائم از بروز مجدد این نوع حملات و همچنین یادآوری حملات پانیک که در گذشته اتفاق افتاده است، می تواند منجر به بروز حمله ای دیگر شود.

علت های بروز اختلال پانیک

علل بروزحملات هراس به طور دقیق مشخص نیست. تحقیقات نشان داده است که این گونه حملات می تواند با عوامل ژنتیکی مرتبط باشد. هچنین بروز حمله پانیک با تغییرات خاصی که در زندگی فرد رخ می دهد نیز مرتبط است. ترک تحصیل، ازدواج یا داشتن اولین فرزند، همگی تغییر و تحولات مهمی هستند که می توانند استرس ایجاد کنند و در نهایت منجر به بروز اختلال پانیک شوند.

چه کسانی در معرض بروز این اختلال قرار دارند؟

اگر چه علت دقیق بروز این نوع حمله های اضطرابی مشخص نیست، اما اطلاعات موجود در مورد این بیماری نشان می دهد که احتمال وقوع حمله هراس در برخی گروه های خاص بیشتر است. بنا به گفته موسسه ملی سلامت روان (National Institute of Mental Health)، به طور خاص، زنان دو برابر بیشتر از مردان به این حملات دچار می شوند.

تشخیص اختلال پانیک

به هنگام بروز حملات پانیک، ممکن است به اورژانس مراجعه کنید و در اغلب موارد، افرادی که این حملات را برای بار اول تجربه می کنند، ممکن است خیال کنند که دچار سکته قلبی شده اند.

پزشک بخش اورژانس چندین تست انجام می دهد تا ببیند که آیا سکته قلبی رخ داده و یا فرد فقط دچار یک حمله اضطرابی شده است؟ همچنین از بیمار آزمایش خون یا نوار قلب گرفته می شود تا بتوان احتمال بیماری های دیگر با علائم مشابه را نیز رد کرد. اگر هیچ مورد اورژانسی و حادی در نتایج آزمایشات دیده نشود، بیمار تحت معاینه یک پزشک عمومی قرار می گیرد تا در صورت لزوم او را به یک روانپزشک ارجاع دهند.

درمان اختلال پانیک

درمان اختلال هراس، بر کاهش یا از بین بردن علائم این بیماری متمرکز است. برای درمان هراس معمولا باید از یک روانکاو زبده و حرفه ای کمک گرفت و در برخی موارد نیز با دارو این مشکل برطرف خواهد شد. روان درمانی در این مورد شامل درمان شناختی- رفتاری (CBT) است. بیمار از طریق رفتاردرمانی و درمان شناختی یاد می گیرد چگونه افکار خود را سازمان دهد تا بتواند با درک و شناخت کافی از حملات هراس، رفتار خود را به هنگام حمله به خوبی کنترل کرده، ترس خود را مدیریت نماید و از شدت اضطراب خود بکاهد.

درمان دارویی این اختلال با کمک داروهای ضد افسردگی از رده SSRI صورت میگیرد. مهارکننده های بازجذب سروتونین با نام مخفف اس‌اس‌آرآی‌ها (SSRIs) دسته ای از داروهای ضد افسردگی هستند که برای درمان افسردگی و برخی از انواع اختلالات اضطرابی و اختلالات شخصیتی کاربرد دارند. این داروها میزان سروتونین برون-سلولی را افزایش می‌دهند و این کار رااز راهِ جلوگیری بازجذب سریع سروتونین در گیرنده‌های عصبی پیش سیناپسی انجام می‌دهند. انواعی از این داروها که معمولا برای درمان اختلال پانیک یا هراس تجویز می شوند، عبارتند از:

فلوکسیتین (fluoxetine)
پاروکستین (paroxetine)
سرترالین (sertraline)

داروهای دیگری که می توانند برای درمان حمله پانیک مورد استفاده قرار گیرند، عبارتند از:

داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین و نوراپینفرین (SNRIs) که دسته ای دیگر از داروهای ضد افسردگی می باشند.
داروهای ضد تشنج
بنزودیازپین‌ها (benzodiazepines) که عموما به عنوان آرامبخش مورد استفاده قرار می گیرند؛ مثل دیازپام (diazepam) یا کلونازپام (clonazepam).
داروهای مهارکننده مونوآمین‌اُکسیداز (monoamine oxidase inhibitors) که با نام مخفف MAOIs شناخته می شوند، دسته ای دیگر از داروهای ضد افسردگی غیر رایج هستند که به دلیل برخی عوارض جانبی نادر اما جدی آنها، کمتر مورد استفاده قرار می گیرند.

علاوه بر این روش های درمانی، اقدامات زیر را نیز می توان در خانه برای کاهش علائم این بیماری انجام داد:

حفظ یک برنامه منظم
ورزش منظم
خواب کافی
اجتناب از مصرف محرک هایی مثل کافئین

چشم انداز دراز مدت بیماری پانیک

اختلال پانیک معمولا یک بیماری دراز مدت و مزمن است که درمان ان نیز می تواند دشوار باشد. برخی از افراد مبتلا به این اختلال به درمان خوب پاسخ نمی دهند. برخی نیز ممکن است دوره هایی از بهبود علائم را تجربه کنند و همچنین در برخی دوره ها نیز علائمشان شدت یابد. اما اغلب بیماران به دارو به خوبی پاسخ می دهند و علائمشان پس از مصرف دارو کاهش می یابد.

پیشگیری از اختلال پانیک

ممکن است پیشگیری از حملات پانیک امکانپذیر نباشد اما با اجتناب از الکل و محرک هایی مانند کافئین یا مواد مخدر می توانید به کاهش علائم کمک کنید. همچنین اگر پس از دوره ای از افسردگی یا طی اتفاقات ناخوشایند زندگی، دوره های اضطراب را تجربه می کنیدف احتمال بروز حملات پانیک افزایش می یابند. بنابراین اگر از افسردگی یا اضطراب رنج می برید بهتر است که به جای تحمل این شرایط فرساینده و برای پیشگیری از وقوع حمله پانیک، با یک روانپزشک مشورت کنید.