وضعیت بریچ یا وارونگی نوزاد در رحم

مقدمه

حدود سه تا چهار درصد از کل زایمان ها ممکن است به شرایط بریچ یعنی  قرارگیری سرِ جنین به سمت بالا در رحم منجر شود. در این حالت پاها یا پایین‌ تنه‌ جنین به سمت پایین و در قسمت دهانه‌ی رحم قرار می گیرد.

 در حالت طبیعی هنگام بارداری، معمولا به طور خودکار سرِ جنین در رحم به سمت پایین می چرخد  تا زایمان به راحتی صورت گیرد، اما وقتی وضعیت بریچ اتفاق می افتد، شرایط زایمان برای مادر و نوزاد با چالش و دشواری هایی همراه خواهد شد.

علت قرارگیری جنین در وضعیت بریچ

با توجه به وضعیت قرارگیری جنین در داخل رحم، بریچ دارای سه حالت مختلف است: بریچ کامل (complete)، بریچ فرانک (frank) و بریچ فوتلینگ یا ناکامل (footling).  در هر سه این موارد،  پا یا پایین تنه جنین به سمت پایین قرار می گیرد.

در واقع پزشکان نمی دانند که علت دقیق بروز این شرایط چیست. اما طبق گزارش موسسه بارداری در آمریکا (American Pregnancy Association)، دلایل مختلفی ممکن است باعث ایجاد این شرایط شوند که برخی از آنها عبارتند از:

• اگر زنی بارداری های متعدد داشته است.
• در بارداری های چند قلویی
• اگر خانمی در گذشته نوزاد نارس به دنیا آورده باشد.
• اگر مایع آمنیوتیک رحم خیلی زیاد یا خیلی کم باشد؛ به این معنی که جنین فضای زیاد برای حرکت دارد و یا مایع کافی برای حرکت جنین در رحم وجود ندارد.
• اگر رحم فرد شکل غیر طبیعی داشته باشد یا دارای مشکلاتی مثل فیبروم و غیره باشد.
• اگر در رحم جفت سر راهی  وجود داشته باشد.

تشخیص وضعیت بریچ جنین

تا پیش از هفته ۳۵ یا ۳۶ بارداری، نمی توان چنین وضعیتی را تشخیص داد. در بارداری های طبیعی، معمولا سر جنین به سمت پایین می چرخد تا آماده تولد شود. اگر پیش از هفته  سی و پنجم بارداری، سر جنین به پایین یا به پهلو قرار گیرد، این حالت طبیعی است. بعد از این زمان همراه با بزرگ تر شدن جنین و کمبود فضای کافی در رحم، چرخیدن و قرار گیری در وضعیت درست برای او دشوارتر خواهد شد.

پزشک می تواند با معاینه شکم و بررسی وضعیت جنین در رحم، حالت بریچ را تشخیص دهد. همچنین پیش از زایمان پزشک می تواند این وضعیت را با انجام سونوگرافی تایید کند.  

عوارض قرارگیری جنین در وضعیت بریچ

به طور کلی، وضعیت بریچ جنین تا هنگامی که وقت زایمان نرسیده است، خطری در پی ندارد. در زایمان های بریچ امکان گیر کردن جنین در کانال زایمان و قطع شدن بند ناف و از بین رفتن ذخیره اکسیژن نوزاد وجود دارد.

  بزرگترین سوال این است که بهترین زایمان در حالت بریچ به چه صورت است؟  قبل از این که جراحی سزارین در میان افراد محبوب و رایج گردد، پزشکان و بیشتر ماماها، در این زمینه آموزش می دیدند که چگونه یک زایمان بریچ را به خوبی و بدون خطر انجام دهند. با این حال، در این وضعیت زایمان بسیار سخت تر و خطرات و عوارض آن بیشتر از زایمان طبیعی است.

 مطالعه ای که در سال 2000 بر روی بیش از 2000 زن در بیش از 26 کشور جهان صورت گرفته است، نشان می دهد که در شرایط بریچ، زایمان سزارین امن تر و بی خطر تر از زایمان طبیعی است. میزان مرگ و میر نوزادان بریچ در زایمان سزارین به طرز قابل توجهی کمتر است. سزارین یک جراحی عمومی است و عوارض آن نیز مانند هر نوع جراحی، بیشتر از زایمان طبیعی است.

مجله انگلیسی زنان و زایمان، مطالعات مشابهی را مورد بررسی قرار داده و این گونه نتیجه گیری می کند که در حالت بریچ نیز می توان زایمان طبیعی انجام داد، اما معمولا متخصصین در این وضعیت زایمان سزارین را ترجیح می دهند. 

آیا می توان وضعیت بریچ را تغییر داد؟

سوال این است که در بارداری های بریچ چه باید کرد؟ در این شرایط، علاوه بر این که می توانید با پزشک خود صحبت کنید تا زمان جراحی سزارین را برایتان مشخص کند، اقدامات دیگری نیز وجود دارد که می توانید در این مدت برای برگرداندن سر جنین انجام دهید. میزان موفقیت در برگرداندن سر جنین بریچ به سمت پایین، بستگی به علت بروز این وضعیت دارد. اما اگر روش امنی را برای برگرداندن سر جنین انتخاب کنید، این اقدام خطری در پی نخواهد داشت.

نوع خارجی یا EV

EV فرایندی است که در آن پزشک تلاش می کند تا با دست جنین را در رحم (از روی شکم) به موقعیت مناسب برگرداند. پزشکان معمولا توصیه می کنند که روش EV بین هفته 36 تا 38 بارداری انجام شود. این عمل معمولا در بیمارستان انجام می شود و انجام آن نیازمند دو نفر است تا تغییر وضعیت جنین به خوبی انجام شود وضعیت جنین به طور کامل مورد بررسی قرار گیرد تا هر گونه عوارض احتمالی پیش از زایمان برطرف گردد. طبق آمار موجود، این عمل فقط در نیمی از موارد با موفقیت رو به رو خواهد شد.

 روغن مخصوص

برخی از مادران باردار ادعا می کنند با استفاده از روغن های مخصوص مثل روغن نعنا فلفلی و غیره و مالیدن آنها بر روی شکم توانسته اند جنین را به وضعیت عادی برگردانند. البته لازم است که پیش از امتحان کردن این روش آن را با پزشکتان در میان بگذارید. چرا که استفاده از بعضی از این روغن ها ممکن است برای جنین خطر و مضراتی داشته باشد.

بدن را به حالت وارونه درآوردن

یکی دیگر از روش های رایج دیگری که در این شرایط مورد استفاده قرار می گیرد وارونه کردن بدن است تا بری جنین امکان چرخیدن فراهم شود. برای این منظور حالت های مختلفی وجود دارد مثل ایستادن بر روی دست ها در استخر و یا بالا دادن باسن و لگن به کمک چندین بالشت.

مشورت با پزشک

معمولا پزشک اولین فردی است که وضعیت بریچ جنین را تشخیص می دهد. شما می توانید در مورد نگرانی های خود مثل عوارض و مزایای انتخاب عمل جراحی سزارین با پزشک مشورت کنید و انتظارات خود را از این نوع زایمان با او در میان بگذارید. پزشک به شما خواهد گفت که چگونه برای این عمل آماده شوید.

مرجع:

https://www.healthline.com/health/pregnancy/breech-baby