هیسترکتومی (جراحی برداشتن رحم)

مقدمه

هیسترکتومی، نوعی جراحی برای برداشتن رحم است. رحم، محل رشد نوزاد در دوران بارداری است. در طول جراحی هیسترکتومی، معمولا  کل رحم را برمی دارند. همچنین پزشک ممکن است لوله های رحم و تخمدان را نیز طی این عمل خارج سازد. بعد از عمل هیسترکتومی، شما دیگر دوره های قاعدگی نخواهید داشت و نمیتوانید باردار شوید.

طی عمل هیسترکتومی چه اتفاقی می افتد؟

قبل از جراحی، با پزشک خود در مورد گزینه های درمانی موجود مشورت کنید. مثلا اگر هر دو تخمدان برداشته شوند، شما علائم یائسگی را تجربه خواهید کرد. می توانید از پزشک خود در مورد خطرات و مزایای برداشتن رحم و تخمدان سوال کنید. همچنین در ابتدا ممکن است بتوانید جایگزین دیگری برای عمل هیسترکتومی انتخاب کنید؛ مثلا دارو مصرف کنید یا انواع دیگر روش های درمانی را امتحان کنید.

چه وقت به عمل هیسترکتومی نیاز پیدا می کنید؟

• فیبروم های رحمی: فیبروم های رحم در واقع زائده های غیر سرطانی هستند که در دیواره رحم رشد می کنند. این فیبروم ها در برخی از زنان درد یا خونریزی شدید ایجاد می کنند.
• خونریزی واژینال شدید یا غیر معمول: تغییرات در سطح هورمون ها، عفونت، سرطان یا فیبروم ها می توانند باعث خونریزی شدید و طولانی مدت شود.
• افتادگی رحم: این عارضه زمانی اتفاق می افتد که رحم از محل معمول خود به سمت واژن حرکت می کند. این مشکل بیشتر در زنانی ایجاد می شود که چندین زایمان طبیعی داشته اند، اما این وضعیت می تواند پس از یائسگی یا به دنبال چاقی نیز ایجاد شود. افتادگی می تواند منجر به مشکلات ادراری و روده ای و فشار لگن شود.
• آندومتریوز: اندومتریوز زمانی اتفاق می افتد که بافتی که به طور معمول رحم را می پوشاند، به بیرون از رحم و بر روی تخمدان ها رشد کند. این مشکل می تواند باعث درد شدید و خونریزی بین دوره های قاعدگی شود.
  آدنومایوز (Adenomyosis): در این حالت بافتی که رحم را پوشش می دهد، در داخل دیواره های رحم رشد می کند که به آنجا تعلق ندارد. بنابراین دیواره رحم ضخیم تر شده و باعث درد و خونریزی شدید خواهد شد.
• سرطان (یا پیش سرطان) دهانه رحم، تخمدان یا اندومتر (قشر رحم): اگردچار سرطان در یکی از این مناطق باشید، هیسترکتومی می تواند بهترین گزینه درمانی باشد. سایر روش های درمانی عبارتند از شیمی درمانی و پرتو درمانی. پزشک با شما در مورد نوع سرطانی که به آن مبتلا هستید و میزان پیشرفت آن با شما صحبت می کند. در مورد گزینه های درمان این سرطان ها می توانید در موسسه ملی سرطان اطلاعات بیشتری کسب کنید.
  به یاد داشته باشید که شما ممکن است به جز هیسترکتومی، راه های جایگزین دیگری برای درمان مشکل خود بیابید. هیسترکتومی یک عمل جراحی بزرگ است. در مورد تمام گزینه های درمان خود با پزشک صحبت کنید.

روش های درمانی جایگزین

هیسترکتومی، نوعی جراحی بزرگ است. گاهی اوقات، مثلا زمانی که خونریزی های شدید طولانی مدت یا انواع خاصی از سرطان وجود دارد، به لحظ پزشکی ممکن است انجام عمل هیسترکتومی ضروری باشد. اما گاهی اوقات شما می توانید در ابتدا روش های درمانی دیگر را امتحان کنید. شرایط زیر از این جمله اند:

• انتظار همراه با مراقبت و نظارت: در مورد فیبروم های رحمی، پزشک انتظار دارد که بعد از یائسگی کاهش یابند. در این شرایط می توانید صبر کنید.  
• تمرینات ورزشی: برای افتادگی رحم، می توانید تمرینات کگل (Kegel) را انجام دهید (فشردن عضلات کف لگن). این تمرینات به بازگرداندن قدرت عضلات کمک می کند و باعث نگه داشتن رحم در محل خود می شود.
• مصرف دارو: پزشک ممکن است برایتان داروهایی تجویز کند که به درمان آندومتریوز کمک کند. داروهای مسکن بدون نسخه که در طول دوره قاعدگی مصرف می شوند نیز می توانند به درد و خونریزی کمک کنند. همچنین داروهای ضد بارداری هورمونی مانند قرص، آمپول، حلقه واژینالی یا دستگاه داخل رحمی هورمونی (IUD) می تواند به خونریزی های نامنظم یا شدید دوره قاعدگی که طولانی تر از حد معمول هستند، کمک کند.
• دستگاه واژینال پساری (برای پرولاپس رحم): دستگاه پساری، یک شیء لاستیکی و یا پلاستیکی دونات شکل است که شبیه به یک دیافراگم برای جلوگیری از بارداری استفاده می شود. پساری در داخل واژن کار گذاشته می شود تا رحم را در جای خود نگه دارد. افتادگی رحم زمانی اتفاق می افتد که رحم به دلیل این که پس از زایمان و یا به دلیل جراحی های لگن استحکام خود را از دست می دهد، از محل طبیعی خود پایین می افتد.
• عمل جراحی: ممکن است شما و پزشکتان بخواهید یک عمل جراحی انجام دهید که در مقایسه با هیسترکتومی در آن از برش های کوچکتر یا کمتری استفاده می شود. برش های کوچکتر کمک می کنند زخم ها سریع تر بهبود پیدا کنند یا اثر زخم کمتر باقی بماند. بسته به علائمی که دارید، این گزینه ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• جراحی برای درمان اندومتریوز: جراحی لاپاراسکوپی از یک لوله نازک و روشن با یک دوربین کوچک استفاده می کند. پزشک از طریق برش های بسیار کوچک دوربین و ابزار جراحی را در ناحیه لگن بیمار قرار می دهد. این جراحی می تواند بافت زخم یا زائده های اندومتریوز را بدون آسیب رساندن به ارگان های سالم اطراف مانند تخمدان ها، از بین ببرد. بعد از این عمل، برای بیمار امکان بارداری وجود دارد.
• جراحی برای کمک به توقف خونریزی های شدید یا طولانی مدت واژینال:

• به کمک اتساع و بافت برداری (D&C)، قشر داخل رحم را که هر ماه قبل از قاعدگی ایجاد می شود، از بین می برند. اغلب همزمان با این عمل یک هیستروسکوپی نیز انجام می شود. پزشک شما هیستروسکوپ (تلسکوپ نازک) را به داخل رحم وارد می کند تا داخل حفره رحم را ببیند. D&C همچنین ممکن است رشد غیر سرطانی یا پولیپ ها را از رحم خارج کند. پس از D&C یک پوشش جدید رحمی در طول چرخه قاعدگی بعدی شما به طور معمول ایجاد خواهد شد. بعد از این عمل، امکان بارداری برای شما وجود دارد.
•  با برداشت اندومتر، لایه رحم به طور دائم از بین برده می شود. بسته به اندازه و وضعیت رحم، پزشک شما ممکن است برای تخریب بافت رحم از ابزارهای فریز، سوزاندن یا حرارت دادن با انرژی مایکروویو استفاده کند. اگر هنوز میخواهید باردار شوید و یا اگر وارد دوره یائسگی شده اید، نباید از این جراحی استفاده شود.

• جراحی برای از بین بردن فیبروم ها بدون برداشتن رحم: این روش میومکتومی نامیده می شود. بسته به محل فیبروم ها، میومکتومی می تواند از طریق ناحیه لگن یا از طریق واژن و دهانه رحم انجام شود. امکان بارداری بعد از این عمل برای شما وجود دارد. در صورتی که پزشکتان این جراحی را توصیه میکند، از پزشک بپرسید که آیا از یک مورسلاتور قوی استفاده می شود. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای اغلب زنان، استفاده از مورسلاتورهای قوی را هشدار داده است.
• جراحی کوچک کردن فیبروم ها بدون برداشتن رحم: این روش میولیز نامیده می شود. جراح، فیبروم را می سوزاند و باعث می شود آنها کوچک شوند و بمیرند. میولیز ممکن است به صورت لاپاروسکوپی انجام شود (از طریق برش بسیار کوچک در ناحیه لگن). پس از میولیز همچنان امکان بارداری برای شما وجود دارد.
• درمان کوچک کردن فیبروم ها بدون جراحی: این درمان شامل آمبولیزاسیون عروق رحم (UAE) و اولتراسونوگرافی هدایت شده متمرکز تحت رزونانس مغناطیسی می باشد (MR[f]US). این روش، ذرات کوچک پلاستیکی یا مواد ژلی را داخل عروق تغذیه کننده فیبروم ها قرار می دهد. هنگامی که تغذیه خونی فیبروم مسدود می شود، فیبروم کوچک شده و می میرد. روش MR(f)US، امواج فراصوتی را به فیبروم ها می فرستد و باعث می شود که فیبروم ها سوزانده و کوچک شوند. پس از درمان UAE و MR[f]US امکان بارداری برای شما وجود ندارد.

میزان رواج عمل هیسترکتومی

هر ساله در ایالات متحده آمریکا، نزدیک به 500,000 زن تحت عمل  هیسترکتومی قرار می گیرند. هیسترکتومی دومین جراحی شایع زنان در ایالات متحده است. شایع ترین جراحی زنان نیز زایمان سزارین است.

انواع مختلف هیسترکتومی

• هیسترکتومی کامل  که در آن تمام رحم از جمله گردن رحم برداشته میشود. تخمدان ها و لوله های فالوپ ممکن است حذف شود. این شایعترین نوع هیسترکتومی است.
• هیسترکتومی جزئی، که ناکامل یا فوق گردن رحمی نیز نامیده می شود، فقط قسمت فوقانی رحم را حذف می کند. گردن رحم برداشته نمی شود ولی تخمدان ها ممکن است برداشته شوند.
• هیسترکتومی رادیکال که در آن همه رحم، گردن رحم، بافت هر دو طرف دهانه رحم و قسمت فوقانی واژن کاملا برداشته می شود. هیسترکتومی رادیکال اغلب برای درمان انواع خاصی از سرطان، مانند سرطان دهانه رحم استفاده می شود. لوله های فالوپ و تخمدان ها ممکن است برداشته شده یا حفظ شوند.

آیا پزشک طی این عمل تخمدان ها را نیز برمیدارد؟

این که آیا تخمدان شما طی عمل هیسترکتومی برداشته می شود یا نه، بستگی به علت انجام هیسترکتومی دارد. تخمدانها ممکن است در طول این عمل برداشته شوند تا خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهند. با این حال، زنانی که هنوز یائسه نشده اند، ممکن است اثر حفاظتی استروژن را که در برابر بیماری های قلبی و پوکی استخوان از ما محافظت می کند، از دست بدهند.
مطالعات اخیر نشان می دهد که نگه داشتن تخمدان ها و تنها برداشتن لوله های فالوپ می تواند به کاهش خطر ابتلا به شایع ترین نوع سرطان تخمدان که از لوله های فالوپ شروع می شود، کمک کند.
پس از مشورت در مورد خطرات و مزایای این عمل می توانید در مورد حفظ و یا حذف تخمدان ها تصمیم گیری کنید.

آیا این عمل باعث یائسگی می شود؟

تمام زنانی که عمل هیسترکتومی انجام می دهند، دیگر دوره های عادت ماهانه نخواهند داشت. اینکه آیا دیگر علائم یائسگی را نیز بعد از این عمل تجربه کنید یا نه، به این امر بستگی دارد که پزشک طی عمل تخمدان های شما را نیز برداشته باشد یا خیر.
اگر طی عمل هیسترکتومی، تخمدان ها برداشته نشوند، سایر علائم یائسگی در شما بلافاصله بروز نخواهد کرد. اما ممکن است این علائم را چند سال زودتر از سن متوسط ​​یائسگی (52 سالگی) تجربه کنید.

از آنجا که رحم شما برداشته می شود، از آن پس دیگر عادت ماهانه نخواهید داشت و نمی توانید باردار شوید. اما تخمدان های شما ممکن است همچنان هورمون ها تولید کنند، بنابراین ممکن است دیگرعلائم یائسگی را نداشته باشید. در این شرایط ممکن است گاهی دچار گُرگرفتگی شوید که یکی از علائم یائسگی است. این امر به این علت است که معمولا جراحی خون رسانی به تخمدان ها را قطع می کند. این مسئله می تواند مانع ترشح استروژن از تخمدان ها شود.
اگر هر دو تخمدان در طول هیسترکتومی برداشته شوند، شما دیگر عادت ماهیانه نخواهید داشت و ممکن است بلافاصله سایر علائم یائسگی را نیز داشته باشید. به دلیل کاهش ناگهانی سطح هورمون ها، به واسطه عدم وجود تخمدان ها، این علائم ممکن است قوی تر از یائسگی طبیعی باشند. می توانید در مورد روش های درمان علائمتان با پزشک خود مشورت کنید.

عمل هیسترکتومی چگونه انجام می شود؟

هیسترکتومی می تواند به روش های مختلف صورت گیرد. انتخاب روش آن به تاریخچه سلامت شما و علت جراحی بستگی دارد. در مورد گزینه های مختلف با پزشک خود صحبت کنید:

• هیسترکتومی شکمی: پزشک معمولا در ناحیه پایین شکم برش را ایجاد می کند.
• هیسترکتومی واژینال: این روش از طریق برش کوچک در مهبل انجام می شود.
• هیسترکتومی لاپاروسکوپی: لاپاراسکوپ، ابزاری دارای یک لوله نازک روشن و یک دوربین کوچک است که به پزشک امکان می دهد تا ارگان های داخل لگن را مشاهده کند. در جراحی لاپاروسکوپی پزشک یک برش خیلی کوچک ایجاد می کند تا لاپاروسکوپ و ابزار جراحی را داخل بدن بیمار فرو کند. طی عمل هیسترکتومی به روش لاپاراسکوپی، رحم را از طریق برش های کوچکی که در شکم یا واژن ایجاد می شود، برمی دارند.  
  جراحی روباتیک: پزشک شما همانند روش لاپاروسکوپی، بازوی روباتیک را برای انجام عمل جراحی از طریق شکاف های کوچک در ناحیه پایین شکم هدایت می کند.

دوره بهبودی و ریکاوری پس از عمل چه مدت طول می کشد؟

دوره بهبودی هیسترکتومی زمانبر است. اکثر زنان یک تا دو روز پس از جراحی در بیمارستان بستری می شوند. بعضی از پزشکان ممکن است در همان روز جراحی، شما را مرخص کنند. اغلب وقتی که هیسترکتومی به علت سرطان انجام می شود، بعضی از خانم ها برای مدت طولانی تری در بیمارستان بستری می شوند.
پزشک شما احتمالا پس از هیسترکتومی هر چه سریعتر شما را از تخت پایین آورده و به حرکت وا می دارد. این فعالیتها شامل حمام رفتن به تنهایی است. با این حال، شما ممکن است مجبور شوید برای یک یا دو روز بعد از عمل جراحی از طریق یک لوله نازک به نام کاتتر ادرار کنید.
زمان لازم برای بازگشت به فعالیت های طبیعی بستگی به نوع عمل جراحی دارد:
 

• جراحی شکمی می تواند از 4 تا 6 هفته طول بکشد تا بهبودی حاصل شود.
• در جراحی واژن، لاپاروسکوپی یا روباتیک، سه تا چهار هفته طول می کشد تا بهبودی حاصل شود.
  بعد از عمل شما باید استراحت زیادی داشته باشید و برای چهار تا شش هفته اجسام سنگین بلند نکنید. پس از آن می توانید حمام کرده یا رابطه جنسی داشته باشید. مدت زمان لازم برای بهبودی به عمل جراحی و سطح سلامت شما قبل از عمل جراحی بستگی دارد. با پزشک خود صحبت کنید.

پس از عمل، منتظر چه تغییراتی می توان بود؟

هیسترکتومی یک عمل جراحی بزرگ است، بنابراین بهبودی می تواند چند هفته طول بکشد. اما برای اغلب زنان، بزرگترین تغییری که اتفاق می افتد، کیفیت بهتر زندگی است.
سایر تغییراتی که شما ممکن است پس از هیسترکتومی تجربه کنید عبارتند از:

• یائسگی: دیگر دوره های قاعدگی یا عادت ماهانه نخواهید داشت. اگر تخمدان هایتان نیز طی عمل هیسترکتومی برداشته شوند، شما ممکن است سایر علائم یائسگی را نیز تجربه کنید.
• تغییر در احساسات جنسی: بعضی از زنان پس از هیسترکتومی، به خصوص در صورتی که تخمدان ها هم برداشته شوند، خشکی واژن یا علاقه کمتری به رابطه جنسی داشته باشند.
• افزایش خطر ابتلا به سایر مشکلات سلامت: اگر هر دو تخمدان برداشته شوند، ممکن است بیمار در معرض خطر شرایطی مثل تحلیل استخوانی، بیماری های قلبی و بی اختیاری ادرار قرار گیرد. در مورد چگونگی جلوگیری از این مشکلات با پزشک خود صحبت کنید.
• حس فقدان: بعضی از زنان ممکن است در اثر از دست دادن قدرت باروری و یا ایجاد تغییراتی در بدن احساس غم و اندوه یا افسردگی داشته باشند. در صورت وجود علائم افسردگی، از جمله احساس غم و اندوه، کم اشتهایی یا کارهایی که قبلا از انجام آنها لذت می برده اید و همچنین اگربیش از چندین هفته پس از عمل احساس کمبود انرژی می کنید، با پزشک خود مشورت کنید.

آیا زندگی جنسی شما بعد از عمل هیسترکتومی تغییر خواهد کرد؟

ممکن است چنین شود. اگر پیش از عمل هیسترکتومی، فعالیت جنسی تان خوب و نرمال بوده است، پس از بهبودی نیز ممکن است هیچ گونه مشکلی در این زمینه نداشته باشید. بسیاری از زنان نیز بعد از عمل حس بهتری از رابطه جنسی دارند، چرا که دیگر درد و خونریزی به هنگام مقاربت وجود نخواهد داشت.
اگر عمل هیسترکتومی باعث یائسگی شود، ممکن است دچار خشکی واژن شوید یا علاقه تان به رابطه جنسی کمتر شود. لوبری ژل یا روان کننده های واژن برای این منظور کمک کننده هستند. می توانید با همسرتان در این زمینه صحبت کنید تا زمان بیشتری را برای تحریک جنسی شما سپری کند. همچنین می توانید با پزشک خود مشورت کنید و راهنمایی های بیشتری در مورد یائسگی یا کیفیت رابطه جنسی دریافت نمایید.

در صورتی که یک بار این عمل را انجام داده اید، آیا باز هم نیاز به آزمایشات پاپ اسمیر وجود دارد؟

ممکن است چنین باشد. در شرایط زیر ممکن است همچنان به طور منظم نیاز آزمایشات غربالگری سرطان دهانه رحم داشته باشید:

• اگر دهانه رحم شما برداشته نشده است.
• اگر به دلیل سرطان یا شرایط پیش سرطانی هیسترکتومی انجام داده اید.

می توانید از پزشک خود درباره این که بهترین روش درمانی برای شما کدام است و چه مدت یک بار باید آزمایشات پاپ اسمیر انجام دهید سوال کنید.

مرجع

https://www.womenshealth.gov/a-z-topics/hysterectomy