مقدمه

زایمان زودرس یا پیش از موعد، زایمانی است که لااقل سه هفته زود تر از موعد طبیعی زایمان اتفاق بیفتد.

زایمان زودرس در واقع به معنی تولد نوزادِ نارس است. اما خبر خوب در این مورد این است که پزشکان می توانند با تدابیر خاص، از وقوع زایمان های زودرس پیشگیری کنند. هرچقدر که بتوان زمان یک زایمان زودرس را به تعویق انداخت، برای نوزاد بهتر است و بعد از تولد با مشکلات کمتری مواجه خواهد شد.

عوامل خطر

عوامل گوناگونی وجود دارند که می توانند خطر وقوع یک زایمان زودرس را افزایش دهند. برخی از این عوامل و فاکتورها عبارتند از:

سیگار کشیدن
داشتن افزایش وزن یا کمبود وزن پیش از بارداری
مراقبت های ناکافی در دوران بارداری
مصرف الکل یا داروهای روان گردان در دوران بارداری
وجود برخی بیماری ها مثل فشار خون بالا، پره اکلامسی یا مسمومیت بارداری، دیابت، اختلالات لختگی خون یا وجود انواع عفونت ها
ابتلای جدید به نقایص مادرزادی
باردار شدن با روش آی وی اف (لقاح خارج از رحم)
بارداری های دوقلویی یا چند قلویی
سابقه خانوادگی زایمان های زودرس یا داشتن تجربه شخصی زایمان زودرس
بارداری مجدد زود هنگام پس از تولد فرزند آخر

علائم و نشانه های زایمان زودرس

برای جلوگیری از زایمان زودرس، بهتر است که علائم آن را بشناسید. اقدام به موقع در زمان مشاهده علائم، می تواند تاثیر زیادی در روند زایمان و عوارض احتمالی ایجاد کند. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، فورا با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید:

کمردرد، که معمولا در نواحی تحتانی کمر و در قسمت لگن اتفاق می افتد. این درد ممکن است مداوم باشد و یا رفت و برگشت کند. اما حتی اگر وضعیت خود را تغییر دهید یا کاری برای تسکین ان انجام دهید نیز درد از بین نخواهد رفت.
گرفتگی ها و انقباضات رحمی که هر ده دقیقه یک بار و یا بیشتر اتفاق می افتد.
گرفتگی های زیر شکم که شبیه درد های قاعدگی است. این حالت می تواند مشابه حالت نفخ معده باشد که با اسهال همراه است.
ترشحات مایع از واژن
علائم مشابه آنفولانزا مثل حالت تهوع، استفراغ یا اسهال. حتی اگر این علائم خفیف نیز باشند، باز هم بهتر است که آن را به پزشک خود اطلاع دهید.
افزایش فشار در ناحیه‌ی لگن یا واژن
افزایش ترشحات واژنی
خونریزی های واژنی که می تواند شامل لکه بینی هم باشد.

برخی از این علائم مثل کمردرد را به سختی می توان از علائم عادی بارداری متمایز کرد. اما جهت اطمینان بهتر است که هر گونه علامتی را جدی گرفته و تحت معاینه و بررسی قرار بگیرید.

بررسی و آزمایش انقباضات رحمی

آزمایش انقباضات رحم، یکی از روش‌های کلیدی تشخیص زایمان زودرس است که به صورت زیر انجام می شود:

دست‌تان را روی شکم‌ خود بگذارید.
اگر احساس می کنید که رحمتان سفت و شُل می‌شود، به این معنی است که دچار انقباضات رحمی هستید.
فاصله‌ی بین این انقباضات را اندازه‌ بگیرید و زمان شروع هر انقباض را یادداشت کنید.
سعی کنید این انقباضات را متوقف سازید. سر پا نایستید، وضعیت‌ خود را تغییر دهید، آرام بگیرید و دو سه لیوان آب بنوشید.
اگر این انقباضات هر ۱۰ دقیقه و یا زودتر از آن تکرار شدند و یا شدت علائمتان بیشتر شد یا ادامه یافت، فورا با پزشک خود تماس بگیرید.

اگر با دیدن این علائم پزشک شما تشخیص دهد که ممکن است زایمان زودرس داشته باشید، نیاز است که به بیمارستان مراجعه کنید. در بیمارستان اقدامات زیر صورت می گیرد:

از شما سؤالاتی درباره سابقه بیماری هایتان و داروهایی که در دوران بارداری مصرف کرده اید می پرسند.
نبض، فشار خون و دمای بدن شما را اندازه می گیرند.
به وسیله یک مانیتور، ضربان قلب جنین و انقباضات رحم شما را بررسی می کنند.
برای پیش‌بینی احتمال زایمان زودرس، تست فیبرونِکتین جنینی انجام می شود.
میزان باز شدن دهانه‌ رحم را مشاهده و بررسی می کنند.

بعد از این اقدامات، اگر احتمال زایمان زودرس وجود داشته باشد، یکی ازروش های زیر برای جلوگیری از آن به کار گرفته می شود:

تزریق مایعات درون وریدی
تجویز داروهای شل کننده و برطرف‌کننده‌ی انقباضات رحم برای پیشگیری از زایمان زودرس.
تجویز داروهایی برای افزایش سرعت رشد ریه‌های جنین
تجویز آنتی‌بیوتیک‌
بستری بیمار در بیمارستان

اگر با وجود اقدامات لازم، زایمان زودرس قابل پیشگیری نباشد، پزشک و ماما شما را برای زایمان آماده می کنند. اما اگر پزشک تشخیص دهد که زایمان زودرس اتفاق نخواهد افتاد، شما را به منزل می فرستند. برخلاف آنچه بسیاری از افراد تصور می کنند، استراحت مطلق همیشه نمی تواند از زایمان زودرس جلوگیری کند، ضمن این که استراحت نیز خطرات خاص خود را به همراه دارد.

اگر نوزاد زودتر از موعد متولد شود چه اتفاقی می افتد؟

از هر 10 کودکی که در آمریکا متولد می شوند، یکی نارس است. بسیاری از نوزادان نارس، چنان که بزرگتر می شوند، به‌خوبی هم سن و سالان عادی خود رشد می‌کنند. اما کودکان نارس، همواره با برخی مشکلات سلامت رو به رو هستند. این کودکان نسبت به کودکان عادی با سرعت کندتری رشد می‌کنند و در معرض بیماری‌های جدی از قبیل اوتیسم، ناتوانی‌های ذهنی، فلج مغزی، مشکلات ریوی، کم بینایی و کم ناشنوایی قرار دارند.

این کودکان هر اندازه که زودتر از موعدِ پیش‌بینی‌شده متولد شوند، با خطرات بیشتری مواجه خواهند بود. نوزادانی که پس از هفت ماهگی تولد می یابند، معمولا باید مدت کوتاهی در بیمارستان و در بخش مراقبت‌های ویژه‌ی نوزادان بستری شوند. اما نوزادانی که زودتر از هفت ماهگی متولد می‌شوند، در معرض خطرات خیلی بیشتر و جدی تری قرار دارند و لازم است که مراقبت‌های تخصصی‌تری دریافت کنند.