پزشکی نسل سه: افزایش طول عمر با پیش‌بینی و پیشگیری به جای درمان

جاودانگی همواره به‌عنوان یکی از آرزوهای دیرین انسان‌ها به شمار می‌آمده است. امروز اما با پیشرفت و توسعه تکنیک‌های پزشکی و همچنین ظهور تکنولوژی‌های نوین مانند هوش مصنوعی، دستیابی به این رویا چندان دور از دسترس نیست. بهروز حاجیان طهرانی، بنیان‌گذار گروه پیشتازطب و نایب رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات بیوتکنولوژی پزشکی، به‌عنوان یکی از سخنرانان اصلی چهارمین کنگره و نمایشگاه محصولات بیوتکنولوژی پزشکی و صنایع وابسته (ایران بایو) به تشریح مفاهیم پزشکی نسل ۳ و لانجویتی (افزایش طول عمر سالم )، تحولات تاریخی پزشکی و اهمیت پیش‌بینی و پیشگیری از بیماری‌ها در آینده پزشکی پرداخته است.

بهروز حاجیان طهرانی، بنیان‌گذار پیشتازطب سخنرانی خود با موضوع «بیوتکنولوژی و پزشکی نسل ۳ (لانجویتی): پژوهش‌ها و روش‌های نوین» را با بازگویی خاطره‌ای از پیتر اَتیا جراح آمریکایی در کتاب «مانایی: علم و هنر بلند زیستن»، این‌گونه آغاز کرد: «چند سال پیش در دوره‌ای یک خواب تکرارشونده می‌دیدم. هر شب خواب می‌دیدم که یک روپوش سفید به تن دارم و در خیابان با سبدی در دست، تلاش می‌کنم تخم‌مرغ‌هایی که از ساختمان به سمتم پرتاب می‌شوند را بگیرم. تعداد تخم‌مرغ‌ها خیلی زیاد بود و طبیعتا من نمی‌توانستم همه آن‌ها را محار کنم. خیلی از آن‌ها به زمین می‌خوردند، بعضی از آن‌ها به روپوشم، حسابی همه‌جا را کثیف کرده بودند و من هم هراسان و سبد به دست در خیابان دور خودم می‌گشتم.»

مروری بر سه نسل پزشکی

او ادامه داد: «قرن‌هاست که ما پزشکی را داریم، به‌طوری که از سال‌ها پیش بعضی افراد به‌صورت خانوادگی در حوزه پزشکی کار می‌کردند، نسل‌ها تجربیات خودشان را به نسل بعد انتقال می‌دادند و این افراد با توجه به علائم بیماری‌ها می‌توانستند بعضی از بیماری‌ها را تشخیص داده و با گیاهان و دیگر موادی که در دسترس‌شان بود، تلاش می‌کردند بعضی از آن‌ها را درمان کنند.»

وی با بیان این که طبیعتا در آن دوره ابزار لازم برای این که بفهمند دلیل اصلی بیماری چه بوده وجود نداشته، عنوان کرد: «بنابراین، پزشکی نسل یک یا طب سنتی به وجود آمد. افرادی بودند که نقش حکیم را داشتند و تلاش می‌کردند بیماری‌ها را درمان کنند، اما به مرور زمان و با توسعه تکنولوژی و روی کار آمدن ابزارهای جدید، توانستند به عوامل بیماری‌ها دسترسی پیدا کنند و موفق شدند با میکروسکوپ میکروب‌ها را ببینند و متوجه شوند دلیل بسیاری از بیماری‌های عفونی میکروب‌ها هستند و به این ترتیب، پزشکی نسل دو یا پزشکی کلاسیک شکل گرفت که امروز ما همچنان در این دوره به سر می‌بریم.»

حاجیان طهرانی در ادامه عنوان کرد: «در حال حاضر تکنولوژی‌های جدیدی در حال خلق شدن هستند و احتمال این‌که تغییرات جدی در ساختار پزشکی و سلامت اتفاق بیافتد، یعنی نسل جدیدی از پزشکی روی کار بیاید که به آن «پزشکی نسل ۳» یا لانجویتی می‌گوییم.»

دروازه ورود به پزشکی نسل ۳ و لانجویتی

نایب رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات بیوتکنولوژی پزشکی با اشاره مجدد به خاطره پیتر اَتیا، ادامه داد: «خود او می‌گوید زمانی این خواب را می‌دیده که در بیمارستانی با تعداد زیادی بیمار سرطانی دست‌وپنجه نرم می‌کرده و متاسفانه خیلی از آن‌ها هر روز جان خود را از دست می‌دادند و پزشکان نیز نمی‌توانستند برایشان کاری کنند. او معتقد است اگر می‌توانستم به جای جمع‌کردن تخم‌مرغ‌ها به بالای ساختمان بروم تا جلوی پرتاب آن‌ها را بگیرم، چنین اتفاقی نمی‌افتاد.»

ناتوانی پزشکی نسل ۲ در مقابله با «۴ سوار مرگ»

بنیان‌گذار پیشتازطب با طرح این پرسش که آیا این مقداری که به عمر ما اضافه شده، قسمت باکیفیتی از زندگی ما به شمار می‌رود، عنوان کرد: «واقعیت این است که ما از ۵۰ – ۶۰ سالگی با بیماری‌هایی روبه‌رو می‌شویم که پزشکی نسل دو نتوانسته کار خاصی برای آن‌ها انجام دهد. این دوره از زندگی با درد، رنج و هزینه‌های بسیار بالایی همراه است که نه‌تنها خود افراد، بلکه خانواده‌های آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ما این بیماری‌ها که عوامل اصلی مرگ‌ومیر هستند را به چهار گروه تقسیم می‌کنیم و آن‌ها را «۴ سوار مرگ» می‌نامیم. این ۴ دسته بیماری به ترتیب سهم‌شان در آمار مرگ‌ومیرهای امروزی، عبارتند از از بیماری‌های قلبی – عروقی (۳۲ درصد)، سرطان‌ها (۱۷ درصد)، دیابت و بیماری‌های متابولیک (۱۱ درصد) و بیماری‌های زوال عقل مانند آلزایمر (۵ درصد).»

او ادامه داد: «این بیماری‌ها مثل بیماری‌های عفونی به‌یکباره و با ورود یک ویروس یا باکتری به بدن‌مان ظاهر نمی‌شوند؛ آن‌ها ده‌ها سال قبل از این‌که علائم‌شان ظاهر شود، در بدن ما وجود دارند و این جایی است که پزشکی نسل سه وارد می‌شود و می‌گوید من امروز تکنولوژی‌هایی دارم که می‌توانم با استفاده از آن‌ها ده‌ها سال قبل از تشکیل بیماری، آن را تشخیص داده و جلوی ابتلا به آن را بگیرم.»

زیست‌فناوری در خدمت پزشکی نسل ۳

حاجیان طهرانی افزود: «تکنیک‌های مربوط به زیست‌فناوری از دسته تکنولوژی‌هایی هستند که به ما کمک می‌کنند تا وارد پزشکی نسل سه شویم. این تکنیک‌ها امروز به ما کمک می‌کنند که توالی‌یابی ژنتیکی انجام دهیم و ژن‌هایی را شناسایی کنیم که با بیماری‌ها ارتباط دارند و بتوانیم استعداد افراد در ابتلا به آن‌ها را بسنجیم. مثلا ژن «APOE-ε4» که ارتباط مستقیمی با بیماری آلزایمر و بیماری‌های قلبی دارد، یا جهش ژن «BRCA1 و BRCA2» که ارتباط جدی در ابتلا به سرطان پستان دارند.»

وی با اشاره به مثالی ملموس در این رابطه، ادامه داد: «چند سال پیش خبری در رسانه‌های بسیاری بازتاب پیدا کرد، مبنی بر این‌که آنجلینا جولی هنرپیشه معروف هالیوود پس از تشخیص این ژن، عمل ماسکتومی انجام داده تا از ابتلا به این سرطان جلوگیری کند. این موضوع درگاه ورود به دنیای لانجویتی بوده، چون دست به اقدامی زده که از بروز سرطان جلوگیری می‌کند و ما باید این نوع نگرش را تعمیم دهیم.»

این فعال حوزه بیوتک در بخش دیگری از سخنان خود، عنوان کرد: «ما امروز تکنیک کریسپر را داریم که می‌توانیم به‌وسیله آن قطعات معیوب ژن را استخراج و یا آن را ترمیم کنیم. این قابلیت را داریم که سلول‌های ایمنی را از بدن خارج کنیم و پس از تغییر ژنتیکی برای افزایش قدرت، آن را تکثیر کرده و به بدن برگردانیم تا بیماری مثل سرطان را سرکوب کند. بیومارکرهای جدیدی داریم که برای پیش‌بینی بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. تکنیک بیوپسی را داریم که می‌توانیم به کمک آن مقادیر ناچیزی از بیومارکرها را در مایعات بدن اندازه‌گیری کنیم. تکنولوژی سلول‌های بنیادی را داریم که امروز دانشمندان در حال کار بر روی آن‌ها هستند تا بتوانند سن سلول‌های ما را به عقب برگردانند و فرآیند پیری را معکوس کنند. و در نهایت، واکسن‌های شخصی‌سازی‌شده و سرطان را داریم که برای جلوگیری از سرطان و بسیاری از بیماری‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند که ویژگی‌های آن‌ها برای هر فرد متفاوت است.»

لزوم بازگشت به سبک زندگی انسان‌های غارنشین

حاجیان طهرانی ادامه داد: «ما باید به سبک زندگی انسان غارنشین زندگی کنیم. نه به این معنا که به غار برویم، بلکه باید به اندازه آن‌ها فعالیت داشته باشیم، ورزش کنیم و کالری به بدن‌مان برسانیم. امیدوارم همه ما این بخش از لانجویتی که ساده‌ترین بخش آن است و نیاز به تکنولوژی خاصی هم ندارد را در نظر داشته باشیم.»

وی در پایان یادآور شد: «اعتقاد من بر این است که انسان به جاودانگی دست پیدا خواهد کرد، اما این الزاما به این معنا نیست که سال‌های زیادی را به عمرمان اضافه کنیم، بلکه می‌خواهیم زندگی را به سال‌های عمرمان بیافرایم، زندگی همراه با خوشحالی و سلامتی.»