آزمایشات غربالگری ضروری برای زنان

چرا آزمایشات غربالگری مهم هستند؟

آیا این جمله معروف را که «پیش گیری بهتر از درمان است» به خاطر دارید؟ بررسی های به موقع، می تواند از بیمار ی های زیادی از جمله سرطان، دیابت و پوکی استخوان در مراحل اولیه پیشگیری کند. این که به چه نوع آزمایشاتی نیاز دارید، با توجه به سن و سال شما، سابقه بیماری های خانوادگی یا بیماری هایی که در گذشته به آن مبتلا بوده اید و عوامل خطرزای دیگر، متفاوت است.

سرطان سینه

هر چه زودتر متوجه این بیماری شوید، شانس شما برای درمان بیشتر خواهد بود. سرطان پستان کوچک، کمتر احتمال پخش شدن به غدد لنفاوی و ارگان های حیاتی مثل ریه ها و مغز را دارد. اگر در دهه بیست یا سی عمر خود هستید، فراموش نکنید که معاینه پستان ها به‌عنوان بخشی از معاینات منظم می بایست هر سه سال یک بار توسط پزشک یا ماما انجام شود. اگر دارای علائم خطرزای دیگر نیز باشید، نیاز به تست های بیشتری وجود دارد.

مامو گرافی

ماموگرافی، تستی با درصد اشعه X پایین است که به یافتن غده و کیست در سینه کمک می کند. در دهه 40 زندگی، انجام این تست به طور سالیانه ضروری است و سپس طی دهه 50 تا 70 نیز هر چند سال یک بار صورت می گیرد. اگرچه این روش بسیار دقیق است، اما نرمال بودن نتیجه آن، به تنهایی نمی تواند احتمال سرطان را رد کند. البته اگر عوامل خطر ابتلا به این سرطان را داشته باشید، ممکن است پزشک معالجتان تعداد دفعات بیشتری را برای انجام آزمایشات غربالگری توصیه کند.

سرطان دهانه رحم

اگر به طور منظم آزمایش پاپ اسمیر انجام دهید، می توانید از سرطان دهانه رحم (سرویکس) جلوگیری کنید. دهانه رحم، گذرگاهی باریک میان رحم (جایی که جنین رشد می کند) و واژن (کانال زایمانی) است که با کمک تست پاپ اسمیر می توان از رشد سلول های غیرطبیعی موجود در آن مطلع شد و آن ها را پیش از آنکه تبدیل به سرطان شوند، از بین برد.

در واقع عامل اصلی سرطان دهانه رحم، ویروس پاپیلوم انسانی یا همان ویروس اچ پی وی (HPV) است که از راه تماس جنسی منتقل می گردد. این بیماری نوعی بیماری مقاربتی (STD) است.

غربالگری سرطان دهانه رحم

طی آزمایش پاپ اسمیر، پزشک مقداری از ترشحات دهانه رحم را برداشته و آن ها را برای بررسی  به آزمایشگاه می فرستد. طبق پروتکل های جهانی، بهتر است انجام این تست را از سن 21 سالگی شروع کرده و در صورت منفی بودن تست برای 3 سال متوالی، انجام آن را هر سه سال یک بار تکرار کنید.

اگر در دهه 30 عمر خود هستید، بهتر است که هر پنج سال یک بار این آزمایش را انجام دهید. اگر از لحاظ جنسی فعال هستید، نیاز به انجام آزمایش های مربوط به واژن به صورت سالیانه وجود دارد تا افراد از نظر ابتلا به بیماری کلامیدیا (chlamydia) و سوزاک (gonorrhea)، دو بیماری منتقل شونده از راه تماس جنسی، نیز کنترل گردند.

انجام تست پاپ اسمیر در ایران، پس از ازدواج (اولین رابطه جنسی) در هر سنی آغاز می گردد. فراموش نکنید که این تست در شناسایی تغییرات و در نتیجه پیشگیری از سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه آن (که در این مراحل معالجه پذیر است) نقش بسیار مهمی دارد.

واکسن های سرطان دهانه رحم

دو واکسن گارداسیل (Gardasil) و سرواریکس (Cervarix) می توانند زنان زیر 26 سال را از بسیاری از سویه های ویروس اچ پی وی در امان نگه دارند. این واکسن ها نمی توانند فرد را از انواع سرطان زای این ویروس حفظ کنند و تمام سرطان های دهانه رحم نیز با ویروس پاپیلومای انسانی شروع نمی شوند. بنابراین با وجود این آزمایشات، همچنان آزمایش پاپ اسمیر نیز ضروری است.

پوکی استخوان و استخوان های شکننده

پوکی استخوان به شرایطی  اطلاق می شود که استخوان ها بسیار ضعیف و شکننده می شوند. زنان معمولا پس از یائسگی توده استخوانی بیشتری را از دست می‌دهند و بیشتر از مردان مستعد این بیماری هستند، اما مردان نیز ممکن است دچار پوکی استخوان شوند. 

یکی از اولین نشانه های این بیماری، شکستگی های دردناک حتی بر اثر کوچک ترین ضربات است.

در آمریکا، پوکی استخوان عامل نیمی از شکستگی ها در زنان است. همچنین یک مورد از هر 4 مورد شکستگی در مردان در سنین بالای 50 سال، بر اثر پوکی استخوان اتفاق می افتد.

خوشبختانه بیماری پوکی استخوان قابل پیشگیری و درمان است.

آزمایشات غربالگری پوکی استخوان

آزمون سنجش تراکم استخوان (DXA) نوع خاصی از اشعه X است که به کمک آن می توان استحکام استخوان را سنجید و پوکی استخوان را پیش از شکستن استخوان شناسایی نمود. این آزمایش حتی می تواند شکستگی های آینده را نیز پیش بینی کند. این آزمایش برای تمام زنان بالای 65 سال توصیه می شود. اگر شاخص های خطر پوکی استخوان تهدیدتان می کند، باید آزمایش ها را زودتر شروع کنید.

سرطان پوست

انواع مختلفی از سرطان پوست وجود دارد که تشخیص و درمان به موقع آنها بسیار تاثیر گذار است. خطرناک ترین آنها ملانوما (melanoma) است که بر روی رنگ سلول های سطح پوست تاثیر می گذارد. برخی از افراد به طور ارثی زمینه ابتلا به این نوع از سرطان پوست را دارند که این خطر با قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور آفتاب افزایش می‌یابد. سرطان‌ سلول های بازال و سلول  های سنگفرشی پوست، سرطان‌های رایج غیرملانومی پوست هستند.

غربالگری سرطان پوست

با معاینه منظم پوست خود، مراقب هر گونه تغییر از جمله تغییر در شکل، رنگ و اندازه خال ها و کک و مک ها باشید و به آن ها توجه نمایید. همچنین لازم است هرچند وقت یک بار به متخصص پوست مراجعه کنید.

فشار خون بالا

با بالا رفتن سن خطر ابتلا به فشار خون بالا نیز افزایش می یابد؛ مخصوصا اگر اضافه وزن داشته باشید. فشار خون بالا باعث بروز حمله های قلبی می شود. پایین نگه داشتن فشار خون، علاوه بر جلوگیری از بیماری های قلبی از ناراحتی کلیه نیز جلوگیری می کند.

آزمایش فشار خون

خواندن فشار خون شامل دو شماره می شود. اولی (سیستولیک) فشار خونتان وقتی قلب می تپد. دومی (دیاستولیک) فشار بین ضربان ها است. فشار خون افراد بالغ سالم کمتر از  120/80 (12 بر روی 8) است. فشار خون بالا 130/80 یا بیشتر از آن است (فشار خون بالای 14). بین این دو را شرایط «پیش فشار خون» می گویند که حکم علامت خطر را دارد. از پزشک خود بپرسید که هر چند وقت یک بار باید فشار خونتان را چک کنید.

سطح کلسترول خون

کلسترول بالا می تواند باعث ایجاد پلاک و گرفتگی شریان ها شود. پلاک می تواند سالیان سال بدون هیچ علائمی تجمع کند و در نهایت باعث بروز حمله قلبی یا سکته مغزی شود. فشار خون بالا، دیابت و سیگار کشیدن همگی می توانند باعث ایجاد و تجمع پلاک شوند. این حالتی است که به آن سخت شدن سرخرگ ها یا تصلب شرائین می گویند. تغییر سبک زندگی و مصرف داروها می تواند خطر را کاهش دهد.

بررسی و کنترل کلسترول

برای انجام این آزمایش باید حداقل 12 ساعت ناشتا باشید. در آزمایشگاه نمونه خون گرفته شده از شما از نظر  سطح کلی کلسترول، کلسترول خوب (HDL)، کلسترول های بد (LDL) و تری گلیسیرید (چربی خون) مورد بررسی قرار می گیرد. اگر بیش از 20 سال سن داشته باشید، این آزمایش را می بایست حداقل هر 5 سال یک بار تکرار کنید.

دیابت نوع دو

یک سوم آمریکایی های مبتلا به دیابت، از بیماری خود مطلع نیستند. شاید به همین دلیل دیابت را بیماری پنهان می نامیم. دیابت یا همان قند خون بالا می تواند منجر به بیماری قلبی یا کلیوی، سکته مغزی، نابینایی ناشی از آسیب به رگ‌های خونی شبکیه (در عکس نشان داده شده)  و مشکلات جدی دیگری شود. اگرچه عوارض ناشی از دیابت بسیار جدی است، اما خوشبختانه با راهکارهای ساده ای مثل رعایت رژیم غذایی، ورزش، کاهش وزن و دارودرمانی می توان دیابت را خصوصأ در مراحل ابتدایی آن کنترل کرد.

بد نیست بدانید که دو نوع دیابت وجود دارد. دیابت نوع 2، شایع ترین شکل این بیماری است که در بزرگسالان و در اثر سبک غلط زندگی به وجود می آید. اما دیابت نوع 1 بیشتر در کودکان و جوانان دیده می شود.

آزمایش دیابت

غربالگری دیابت هم با کمک آزمایش خون انجام می گیرد که نام معمول ترین نوع آن، آزمایش قند خون ناشتا (FBS) است. برای انجام این تست باید به مدت حداقل هشت ساعت باید ناشتا باشید. اگر سطح قند خون بین 100 تا 125 باشد، به معنی آن شرایط «پیش دیابت» است و قند خون بالای 126، نشان دهنده ابتلا به دیابت خواهد بود.

آزمایشات دیگری از جمله آزمایشA1C  و آزمون تحمل گلوکز خوراکی نیز وجود دارند که بسته به شرایط هر فرد درخواست می شوند.

افراد سالم که هیچ یک از عوامل خطر ابتلا به دیابت را ندارند، باید انجام تست قند خون ناشتا را از سن 45 سالگی آغاز کرده و هر سه سال یک بار آن را تکرار نمایند. اما اگر هر کدام از عوامل خطر ابتلا به دیابت مثل سابقه خانوادگی این بیماری را داشته باشید، لازم است که با پزشک خود در مورد شروع آزمایش قند خون از سنین پایین تر نیز مشورت نمایید.

ویروس نقص ایمنی انسان ( HIV )

ویروس اچ آی وی، یعنی همان عامل ایجاد کننده بیماری ایدز، می تواند از طریق تماس جنسی محافظت نشده یا سرنگ های آلوده، در تماس با خون یا دیگر ترشحات بدن شخص آلوده، به دیگران منتقل شود.

زنان باردار در حین بارداری، زایمان و شیردهی می توانند این ویروس را به فرزند خود نیز منتقل کنند. نکته مهم اینجا است که یک فرد می تواند تا سال ها ناقل این ویروس باشد، بدون این که هیچ علامتی را نشان داده و حتی خود از ابتلا به این بیماری مطلع باشد. اگرچه متأسفانه هنوز هیچ درمان نهایی یا واکسنی برای این ویروس اچ آی وی کشف نشده است، اما تشخیص و شروع زودهنگام دارو‌های ضد  HIVمی تواند به سیستم ایمنی بدن در مبارزه با این ویروس کمک کند تا بیماری دیرتر پیشرفت کرده و طول عمر فرد افزایش یابد.

آزمایشات تشخیص اچ آی وی

ویروس اچ آی وی می تواند تا سال ها بدون علامت باقی بماند. تنها راه  برای مطلع شدن از آلودگی به این ویروس، انجام آزمایشات مخصوص خون است. اولین آزمایش الایزا (ELISA)  یا EIA بوده که در آن به دنبال پادتن‌های HIV در خون می گردند. نتیجه مثبت این تست قطعی نیست، بنابراین در صورت مثبت شدن تست، باید آزمون دومی را برای به قطعیت رساندن نتیجه انجام داد.

نام این آزمون دوم «سنجش وسترن بلات» یا Western blot assay می باشد.

فرمواش نکنید نتیجه منفی تست الایزا، به معنای این نیست که شما صد در صد آلوده نیستید. برای اینکه بتوان به نتیجه منفی این تست اعتماد کرد، باید حداقل ۶ ماه از آخرین رفتار پر خطر و مشکوک گذشته باشد، در غیر این صورت تست باید تکرار گردد. اگر به هر دلیلی مشکوک هستید که مبتلا به این ویروس هستید، بهتر است این آزمون ها را انجام دهید. به طور کلی توصیه بر این است که هر فرد در سنین 13 تا 64 سال حداقل برای یک بار این آزمایش را انجام دهد.

 پیشگیری از شیوع ویروس HIV (ایدز)

در بسیاری از افرادی که تازه به ویروس HIV آلوده می شوند، در حدود دو ماه پس از مواجهه با ویروس، تست مثبت می شود. اما در موراد معدودی هم ممکن است ظهور آنتی بادی های HIV  که عامل مثبت شدن تست هستند، تا ۶ ماه طول بکشد.

خوشبختانه راه های انتقال این ویروس شناخته شده و قابل پیشگیری است. اجتناب از برقراری روابط جنسی متعدد و خارج از چهارچوب، استفاده از کاندوم طی رابطه جنسی برای جلوگیری از گرفتن یا انتقال ویروس HIV و سایر بیماری های منتقله از راه تماس جنسی، از جمله راهکارهای جلوگیری هستند. اگر آلوده به این ویروس بوده و در حال حاضر باردار نیز هستید،  باید تحت نظارت مداوم پزشک قرار گیرید و با پزک معالج خود درارتباط با راهکارهای لازم برای کاهش خطر انتقال ویروس ایدز به جنین مشورت نمایید.

سرطان روده بزرگ

سرطان روده بزرگ بعد از سرطان ریه، دومین عامل مرگ و میر ناشی از سرطان به حساب می آید. بیشتر سرطان های روده از پلیپ هایی (توده های غیرطبیعی) حاصل می شوند که در سطح داخلی روده بزرگ رشد می کنند. این پولیپ ها صرفأ سرطانی نیستند. اگر پولیپ ها سرطانی باشند، سرطان می تواند به مرور به سایر بخش های بدن گسترش یافته و آن ها را هم درگیر نماید. با برداشتن زودهنگام این پولیپ ها، می توان از بروز سرطان روده بزرگ به طور کامل جلوگیری نمود. 

آزمایش تشخیص سرطان روده بزرگ

کولونوسکوپی یک آزمایش معمول برای تشخیص سرطان روده بزرگ است. در این آزمایش پزشک یک لوله باریک و انعطاف پذیر را که به آن دوربین متصل است به داخل روده شما می فرستد. اگر پلیپ پیدا کرد معمولا می تواند همان موقع حذفش کند. نوع دیگر آزمایش سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر است که قسمت پایینی روده را بررسی می کند. این آزمایش را معمولا از سن 50 سالگی شروع می کنند. در غیر اینصورت (به عنوان مثال ابتلای یکی از اعضای درجه یک خانواده به سرطان روده بزرگ)، غربالگری ها باید از سنین پایین تر آغاز گردد.

 گلوکوم یا آب سیاه (Glaucoma)

آب سیاه یا بیماری گلوکوم زمانی اتفاق می افتد که فشار داخل چشم بالا می رود. این مشکل اگر درمان نشود ممکن است به عصب باصره (عصب بینایی) آسیب وارد کند و باعث نابینایی شود. در اغلب موارد آب‌سیاه تا زمانی که پیشرفت می کند و بینایی فرد را دچار مشکل می سازد، هیچ علامتی از خود نشان نمی دهد.  

آزمایش تشخصی آب سیاه

این که چه مدت یک بار باید آزمایش دهید، به سن شما و فاکتورهای خطر بستگی دارد. عواملی مثل داشتن برخی نژاد های خاص مثل نژاد آفریقایی آمریکایی، قرار داشتن در سنین بالای 60 سال، آسیب چشمی، استفاده از استروئید ها و داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به آب سیاه، خطر بروز این بیماری را افزایش می دهد. افرادی که هیچ یک از این علائم خطر و یا علائم بیماری چشمی را ندارند هم بهتر است یک معاینه پایه چشم انجام دهند که شامل آزمون بررسی آب سیاه (گلوکوم) در سن ۴۰ سالگی خواهد بود.

درباره آزمایشات غربالگری با پزشک خود مشورت کنید.

برای حفظ سلامتی خود و داشتن احساس خوب در مورد روند مراقبت هایتان، حتمأ با پزشک خود در مورد تست‌های غربالگری صحبت کنید. بعضی از تست ها مانند تست پاپ اسمیر یا معاینه پستان می بایست بخشی منظم و همیشگی از مراقبت‌های بهداشتی هر خانم باشد. اما سایر تست هایی که با آن ها آشنا شدیم، بر اساس عوامل خطری که با آن ها مواجه هستید، می توانند ضرورت پیدا کنند. البته باید به یاد داشته باشید که غربالگری مناسب همواره از بروز بیماری پیشگیری نمی‌کند، اما در اکثر موارد با کمک به تشخیص زودهنگام و به موقع یک بیماری، شانس غلبه بر بیماری را به شما می دهد.

مرجع

https://www.webmd.com/women/ss/slideshow-screening-tests-women