شایع ترین حساسیت های غذایی در کودکان و بزرگسالان

مقدمه

گاهی اوقات ممکن است با خوردن برخی از مواد غذایی دچار واکنش های حساسیتی شوید که این امری رایج و طبیعی است. مثلا با خوردن لوبیا، دچار نفخ و گاز معده می شوید و یا اگر به لاکتوز حساسیت داشته باشید، ممکن است با خوردن لبنیات دچار اسهال شوید. به این موارد حساسیت های غذایی می گوییم که با آلرژی متفاوت اند

در انواع آلرژی، این سیستم ایمنی بدن نیست که واکنش نشان می دهد، اما در مورد حساسیت های غذایی، سیستم ایمنی بدن ما نسبت به برخی غذاها واکنش های خاص دارد که این واکنش می تواند منجر به بروز علائم مختلف از کهیرهای پوستی یا خارش پوست گرفته تا آنافیلاکسی شود که نوعی مسمومیت بسیار شدید و مرگبار است.

علائم رایج حساسیت غذایی

زمانی که سیستم ایمنی بدن، نسبت به غذای خاصی واکنش نشان می دهد، نسبت به آن غذا آنتی بادی یا پادتن تولید می کند و با خوردن آن غذا، پاسخ ایمنی تحریک شده و هیستامین آزاد می کند که به دنبال آن علائم  آلرژیک بروز می کند. علائم زیر ممکن است بلافاصله بعد از خوردن برخی مواد غذایی و یا چندین ساعت بعد رخ دهد:

• جوش های پوستی
• کهیر
• تورم زبان یا گلو
• مشکلات تنفسی از جمله آسم
• استفراغ یا اسهال
• ناراحتی های شکمی

در موارد شدیدتر، واکنش آلرژیک ممکن است به اُفت فشار خون، از دست دادن هوشیاری یا حتی مرگ بیانجامد.

عدم تحمل غذایی

عدم تحمل غذایی شامل واکنش های سیستم ایمنی نمی باشد. مثلا عدم تحمل لاکتوز، یکی از رایج ترین نمونه های آن است. افرادی که دچرا این مشکل هستند، فاقد آنزیمی به نام لاکتاز هستند که برای هضم لاکتوز یعنی همان قند موجود در لبنیات لازم است. عدم تحمل لاکتوز باعث می شود که فرد با خوردن لبنیات دچار نفخ، گاز معده و ناراحتی های شکمی شود. برخی از انواع عدم تحمل غذایی مثل حساسیت به لاکتوز کاملا قابل درمان هستند.

قرص های لاکتاز که آنها را می توان بدون نسخه نیز از داروخانه ها تهیه کرد، می تواند به این افراد کمک کند. همچنین شیر و لبنیات بدون لاکتوز نیز در بازار موجود می باشند.

برای این که پزشک بتواند تشخیص دهد که مشکل شما از نوع عدم تحمل غذایی است و یا آلرژی غذایی، بهتر است دفترچه ای تهیه کنید و مواردی را که خوردن آنها  حالتان را بد می کند همراه با علائمی که برایتان ایجاد می کند در آن یادداشت کنید.

برای تشخیص حساسیت های غذایی معمولا تست خون یا تست پوست انجام می شود. غالبا درمان عدم تحمل غذایی با حساسیت غذایی متفاوت است.

غذاهایی که باعث ایجاد حساسیت می شوند

تنها راهی که برای جلوگیری از حساسیت غذایی وجود دارد، پرهیز از خوردن غذایی است که به آن حساسیت دارید. اگر می دانید که به کدام مواد غذایی آلرژی دارید، هنگام خرید مواد غذایی از فروشگاه ها، به دقت روی برچسب محصولات را مطالعه کرده و مواد تشکیل دهنده آن را چک کنید. همچنین اگر در رستوران غذا می خورید، از پیشخدمت بپرسید غذایی که سفارش داده اید از چه موادی تشکیل شده است.

رایج ترین مواردی که غالبا باعث ایجاد حساسیت در برخی افراد می شوند عبارتند از:

• شیر (بیشتر در کودکان)
• تخم مرغ
• بادام زمینی
• آجیل و مغزجات مثل گردو
• سویا
• گندم
• ماهی (بیشتر در بزرگسالان)
• صدف (بیشتر در بزرگسالان)

حساسیت به شیر

حساسیت به شیر، با عدم تحمل لاکتوز متفاوت است. کسی که نسبت به شیر حساسیت دارد، به پروتوئین موجود در آن یعنی کازئین آلرژی دارند. برخی افراد نمی توانند شیر گاو مصرف کنند، اما ممکن است نسبت به شیر بز حساسیتی نداشته باشند. برخی نیز هیچ نوع شیری نمی توانند مصرف کنند. علائم حساسیت به شیر شامل دل درد، اسهال، کهیر یا دشواری در تنفس می باشد.

کسانی که دچار عدم تحمل لاکتوز هستند، قند موجود در لبنیات (لاکتوز) را نمی توانند هضم کنند. این افراد ممکن است بعد از خوردن شیر دچار نفخ و گاز معده شوند اما علائم آلرژیک از خود نشان نمی دهند.

برچسب روی محصولات غذایی را مطالعه کنید. علاوه بر شیر، سایر مشتقات آن مثل پنیر و کشک نیز می توانند حساسیت ایجاد کنند. در برخی از غذاهایی مثل پوره سیب زمینی ممکن است از پنیر یا خامه استفاده شود که اگر حساسیت دارید باید نسبت به خوردن آن احتیاط کنید.

حساسیت به تخم مرغ

حساسیت به تخم مرغ معمولا خفیف است، اما معمولا با خوردن ذره ای تخم مرغ هم بروز کند. برخی نسبت به سفیده تخم مرغ آلرژی دارند و برخی دیگر نسبت به زرده آن. در موارد نادر، حساسیت شدید به تخم مرغ می تواند منجر به آنافیلاکسی (نوعی واکنش آلرژیک شدید و خطرناک) شود. مراقب مصرف فراورده های غذایی که در تهیه آنها از تخم مرغ استفاده شده (حتی به میزان اندک) باشید.

برخی از نودل ها، سوسیس ها و کالباس ها، برخی از شیرینی ها و نان ها نیز ممکن است دارای مقادیر اندکی تخم مرغ باشند. گاهی اوقات نیز ممکن است هیچ نامی از تخم مرغ بر روی برچسب محصول نباشد. 

حساسیت به بادام زمینی

یکی از حساسیت های غذایی که در میان افراد رایج است، حساسیت به بادام زمین می باشد. افرادی که دچار این نوع آلرژی هستند، ممکن است واکنش های بسیار شدیدی را تجربه کنند. در برخی افراد این حساسیت به قدری شدید است که ممکن است هنگام دست دادن با فردی که تازه بادام زمین خورده است نیز، واکنش آلرژیک از خود نشان دهند. گاهی اوقات واکنش آلرژیک به بادام زمینی می تواند مرگبار باشد.

در تهیه بسیاری از خوراکی ها از جمله بستنی (به عنوان طعم دهنده)، برخی از سُس ها، اسنک ها، شیرینی ها و شکلات ها ممکن است بادام زمینی استفاده شود.

علاوه بر این بادام زمین یکی از مواد تشکیل دهنده بسیاری از غذاهای آفریقایی، چینی، اندونزیایی، مکزیکی، تایلندی و ویتنامی هم می باشد. همچنین از روغن بادام زمین نیز در تهیه غذاهای آماده و سرخ شده استفاده می شود.

حساسیت به آجیل و مغزجات درختی

افرادی که به بادام زمینی حساسیت دارند، باید نسبت به خوردن انواع دیگر آجیل جات نیز مراقب باشند. بادام زمینی از جمله دانه هایی است که در زیر زمین رشد می کند. اما کسانی که به این دانه روغنی حساسیت دارند، معمولا نسبت به مغزجات درختی مثل گردو، بادام و فندق و غیره نیز واکنش آلرژیک دارند. در این موارد حتی از خوردن نارگیل نیز باید پرهیز کرد. برچسب روی محصولات را مطالعه کنید و به یاد داشته باشید که از آجیل و مغزجات نه فقط در تهیه مواد غذایی و خوراکی، بلکه در لوسیون ها، کرم ها و شامپوها نیز ممکن است استفاده شده باشد که باید نسبت به استفاده از این موارد احتیاط لازم را به خرج دهید.

حساسیت به گندم

واکنش حساسیتی به گندم معمولا در نتیجه ی عدم تحمل گلوتن اتفاق می افتد. گلوتن همان پروتئینی است که در گندم، چاودار و جو یافت می شود. حساسیت به گلوتن معمولا با بیماری سلیاک در ارتباط است. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن در مقابل گلوتن، واکنش غیر عادی از خود نشان می دهد و پاسخ ایمنی که در بیماری سلیاک ایجاد می شود، از انواع دیگر حساسیت های غذایی متفاوت است. علائم بیماری سلیاک عبارتند از گاز معده، نفخ، اسهال، کاهش وزن، احساس خستگی و گاهی اوقات استفراغ.

این افراد باید برچسب روی محصولات غذایی را به دقا مطالعه کنند تا ببینند کدام محصولات حاوی گلوتن هستند. حتی نان های بدون گلوتن نیز ممکن است مقدار کمی گندم داشته باشند. همچنین ممکن است در آبجو، بوربن، ویسکی و حتی شراب نیز مقداری گندم وجود داشته باشد. ساختار برخی از داروهایی که به شکل قرص تهیه می شوند نیز ممکن است حاوی گندم باشد که بر روی برچسب دارو ذکر نشده باشد. اگر دچار چنین حساسیتی هستید، می توانید از پزشک خود بخواهید که داروی دیگری را جایگزین این موارد کند.

حساسیت به سویا

دانه های سویا به طور گستره در تهیه غذاها مورد استفاده قرار می گیرند. آرد سویا را می توان در محصولات غذایی مختلف از انواع نان ها و غذاهای پخته شده گرفته تا بستنی، غلات صبحانه، مواد منجمد و غذاهای یخ زده، سس سالاد، مایونز، مارگارین، همبرگرد و سایر فراورده های گوشتی و حتی سرلاک ها پیدا کرد.

 بیشتر این محصولات نام سویا را به عنوان یکی از مواد تشکیل دهنده بر روی برچسب خود ذکر نمی کنند، اما کلماتی مثل «پروتئین هیدرولیز شده»، «لسیتین»، «امولسیفایر» و یا «پروتئین پر کننده» می تواند نشان دهنده وجود سویا در این محصولات باشد.

حساسیت به ماهی

اگر به ماهی حساسیت دارید، می توانید به راحتی از مصرف آن چشم پوشی کنید.  اما زمانی که در بیرون از منزل و یا در رستوران غذا می خورید، بهتر است اطمینان حاصل کنید که غذایتان در روغنی که حاوی پروتئین ماهی است، سرخ نشده باشد و یا این روغن ها در سس غذا وجود نداشته باشد.

همچنین هنگام تهیه محصولات غذایی کثل سس ها، به برچسب روی آنها دقت کنید.

حساسیت به صدف های خوراکی

افرادی که به صدف حساسیت دارند، باید از خوردن انواع صدف ها پرهیز کنند.  معمولا افرادی که به یک نوع از ماهی حساسیت دارند، دارای واکنش مشابه نسبت به انواع غذاهای دریایی هستند. مثلا اگر به میگو حساسیت دارید، ممکن است به احتمال زیاد به خرچنگ و لابستر نیز حساسیت داشته باشید.

 اگرچه از حلزون صدف دار(shellfish)، در غذاهای زیادی استفاده نمی شود. اما معمولا سس های سالاد سزار ممکن است به عنوان طعم دهنده دارای این ماده باشند.

تشخیص حساسیت غذایی

برای تشخیص نوع حساسیت غذایی، اولین قدم این است که تمامی مواد غذایی مصرفی تان را یادداشت نمایید. توجه و دقت داشته باشید که چه چیزهایی می خورید و با خوردن آنها دچار چه علائمی می شوید. سپس احتمالا پزشک به شما توصیه می کند مواردی را که با خوردنشان دچار مشکل می شوید، از رژیم غذایی خود حذف کنید.

در برخی موارد نیز پزشک ممکن است تست مواد غذایی را تجویز کند که در آن فرد در معرض ماده غذایی مشکوک مورد حساسیت قرار می گیرد. سایر آزمایشات از این قبیل شامل آزمایش خون RAST  هستند که در آن  تعداد آنتی بادی های تولید شده توسط سیستم ایمنی بررسی شده و می تواند به شناسایی آلرژن های خاص کمک کند. تست پوستی پریک یا پانکچر نیز ممکن است در شناسایی موارد حساسیت زا موثر باشد.

نتیجه گیری

حساسیت غذایی، در واقع نوعی واکنش سیستم ایمنی است به برخی از مواد غذایی خاص که باعث ایجاد واکنش های آلرژیک می شوند. این نوع حساسیت معمولا با خوردن مواردی چون حلزون صدف دار، تخم مرغ، شیر یا بادام زمینی حاصل می شود. علائم رایجی که در نتیجه حساسیت های غذایی ایجاد می شوند، عبارتند از: کهیر، آسم، ناراحتی های شکمی، سبکی سر و آنافیلاکسی.

پزشک می تواند تعیین کند که مشکل شما دقیقا حساسیت غذایی است یا عدم تحمل غذایی. عدم تحمل غذایی معمولا مشکلی شایع تر است و درمان آن نیز متفاوت می باشد.

بعد از اینکه حساسیت به نوع ماده غذایی شناسایی شد، بیمار می تواند به کمک پزشک آن را کنترل و مدیریت کند.

مرجع

http://www.medicinenet.com/common_food_allergy_triggers_pictures_slideshow/article.htm