مقدمه

اسپوندیلیت انکیلوزان (Ankylosing spondylitis)، نوعی بیماری التهابی است که به مرور زمان می تواند باعث به هم چسبیدن برخی از مهره‌ها در ستون فقرات شود. این چسبیدگی، انعطاف پذیری ستون فقرات را کاهش داده و آن را به سمت جلو خم می کند. اگر دنده‌ها نیز درگیر شوند، نفس کشیدن برای فرد دشوار خواهد شد.

این بیماری، مردان را بیش از زنان تحت تاثیر قرار می دهد. علائم و نشانه‌ها اغلب در اوایل بزرگسالی آغاز می‌شوند. همچنین التهاب می‌تواند در نقاط دیگری از بدن و به خصوص در چشم ها نیز ایجاد شود.

هیچ نوع درمان قطعی برای بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان وجود ندارد، اما به کمک روش های درمانی موجود می‌توانند علائم این بیماری را کاهش داد و سرعت پیشرفت آن را کندتر کرد.

علائم و نشانه ها

علائم و نشانه‌های اولیه اسپوندیلیت انکیلوزان ممکن است بعد از دوره های کم تحرکی و عدم فعالیت، به خصوص هنگام صبح شامل درد و سفتی در پایین کمر و لگن باشد. دردهای گردن و خستگی نیز از جمله علائم شایع این وضعیت هستند. با گذشت زمان، علائم ممکن است بهبود یابند، بدتر شوند و یا در دوره‌های نامنظم متوقف شوند.

نواحی و قسمت های زیر بیشتر تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرند:

مفصل بین پایه ستون فقرات و لگن (مفصل خاجی خاصره‌ای یا ساکروایلیاک)
مهره‌های قسمت پایین کمر
محلی که تاندون‌ها و لیگامان‌ها به استخوان‌ها متصل می شوند، اغلب در ستون فقرات، اما گاهی در امتداد پشت پاشنه پا نیز دیده می شود.
غضروف بین جناغ سینه و دنده‌ها
مفاصل لگن، ران و شانه

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر دچار دردی در قسمت پایین کمر یا لگن هستید که به آهستگی بروز می کند، هنگام صبح‌ بدتر می شود و یا نیمه شب ها بیدارتان می‌کند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. به خصوص اگر این درد، با ورزش بهتر شده و زمانی که فعالیت ندارید و در حال استراحت هستید شدت می یابد.

همچنین اگر دچار تاری دید و یا درد همراه با قرمزی چشم شوید و چشمانتان به نور حساس شود، بهتر است فوری به یک چشم پزشک مراجعه کنید.

علل بیماری

اسپوندیلیت انکیلوزان هیچ علت خاص شناخته شده‌ای ندارد، گرچه به نظر می‌رسد برخی عوامل ژنتیکی در بروز این بیماری دخالت دارند. به خصوص افرادی که دارای ژن های HLA-B27 می باشند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان می باشند. با این حال، فقط برخی از افراد دارای این ژن، دچار این بیماری می‌شوند.

عوامل خطر

جنسیت فرد: مردان بیش از زنان مبتلا به بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان می‌شوند.

سن: این بیماری معمولا از اواخر نوجوانی یا در اوایل بزرگسالی آغاز می شود.

عوامل ژنتیکی: بیشتر افراد مبتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان، دارای ژن HLA-B27 هستند. اما بسیاری از افراد دارای این زن نیز هرگز دچار این بیماری نمی‌شوند.

عوارض و پیامدها

در اسپوندیلیت انکیلوزان شدید، به عنوان بخشی از تلاش بدن برای بهبود و ترمیم، استخوان های جدید ساخته می شود. این استخوان جدید فاصله بین مهره ها را پر کرده و به تدریج قسمت‌های مهره را به هم می‌چسباند. این قسمت از مهره سفت و غیرمنعطف می شود. همچنین این چسبیدگی می‌تواند دنده ها و قفسه سینه را نیز سفت تر کرده و عملکرد و ظرفیت ریه را تحت تاثیر قرار دهد.

عوارض احتمالی دیگر نیز عبارتند از:

التهاب چشم (یوئیت): یکی از شایع‌ترین عوارض اسپوندیلیت انکیلوزان التهاب چشم است که می‌تواند سبب درد ناگهانی چشم، حساسیت به نور و تاری دید شود. اگر دچار این علائم شدید، باید هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کنید.
شکستگی‌های ناشی از فشار: استخوان‌های برخی افراد در مراحل اولیه این بیماری نازک می‌شوند. مهره‌ های ضعیف ممکن است خرد شوند و شدت وضعیت خمیدگی پشت را بیشتر کنند. این شکستگی‌های مهره‌ای در نهایت ممکن است به نخاع داخل ستون فقرات و اعصابی که از آن عبور می کنند، فشار وارد کرده و ایجاد آسیب کنند.
مشکلات قلبی: اسپوندیلیت انکیلوزان می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در آئورت شود. آئورت ملتهب نیز می‌تواند تا اندازه‌ای بزرگ شده و شکل دریچه آئورتی قلب را تغییر داده و باعث ایجاد اختلال در عملکرد آن شود.

تشخیص بیماری

در طول معاینات فیزیکی، پزشک از بیمار می خواهد تا در جهات مختلف خم شود تا بتواند محدوده حرکتی مهره‌های ستون فقرات را تست کند. همچنین پزشک سعی می کند با فشار آوردن به نقاط خاص در لگن و کمر و حرکت دادن پاها به جهات مختلف، درد ایجاد کند.

پزشک از بیمار می خواهد نفسی عمیق بکشد تا مشکل در باز شدن قفسه سینه را بررسی کند.

آزمایشات تصویر برداری

تصاویر اشعه ایکس به پزشک این امکان را می دهد که تغییرات استخوان‌ها و مفاصل را بررسی کند، اگرچه ممکن است علائم قابل مشاهده اسپوندیلیت انکیلوزان در مراحل اولیه بیماری قابل مشاهده نباشند.

به کمک ام آر آی که از امواج رادیویی و میدت مغناطیسی قوی استفاده می شود، می توان تصاویر دقیق ‌تری از استخوان‌ها و بافت‌ها تهیه کرد. این اسکن می‌تواند در مراحل اولیه بیماری نیز شواهدی از وجود اسپوندیلیت انکیلوزان نشان دهد، اگر چه این اسکن ها کمی گران هستند.

تست های آزمایشگاهی

هیچ تست آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص اسپوندیلیت انکیلوزان وجود ندارد. برخی آزمایشات خاص خون می‌توانند علائم التهاب را بررسی کنند، اما التهاب می‌تواند در اثر بسیار یاز بیماری های دیگر نیز ایجاد شود.

ممکن است خون شما را به لحاظ وجود ژن HLA-B27 بررسی کنند، اما چنان که گفتیم، بسیاری از افراد دارای این ژن، به اسپوندیلیت انکیلوزان مبتلا نمی‌شوند.

درمان بیماری

هدف از درمان این بیماری، تسکین سفتی و درد مفاصل و پیشگیری یا به تأخیر انداختن عوارض و تغییر شکل ستون فقرات است.

معمولا درمان اسپوندیلیت انکیلوزان، اغلب زمانی موفقیت آمیز خواهد بود که آسیب های بازگشت ناپذیر ستون فقرات اتفاق نیفتاده باشد.

درمان دارویی

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل ناپروکسن و اندومتاسین از جمله رایج ترین ‌ترین داروهایی هستند که برای درمان این بیماری تجویز می شوند. این داروها می‌توانند التهاب، درد و سفتی را کاهش دهند. اما این داروها همچنین ممکن است باعث خونریزی معده شوند.

اگر ضد التهاب های غیر استروئیدی موثر واقع نشوند، پزشک می تواند مصرف داروهای بیولوژیکی از جمله مسدود کننده های فاکتور نکروز توموری آلفا (TNF) و یا بازدارنده های اینترلوکین 17 (IL-17) را توصیه کند.

داروهای مسدود کننده TNF ، پروتئینی را هدف قرار می دهند که باعث التهاب در بدن می‌شود. IL-17 ها نیز، در دفاع از بدن علیه عفونت و همچنین در ایجاد التهاب نقش دارند.

مسدود کننده هایTNF به کاهش درد، سفتی و تورم مفاصل کمک می‌کنند. این داروها تزریقی هستند و به صورت زیرپوستی یا وریدی تزریق می‌شوند.

پنج تا از داروهای مسدود کننده TNF که مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) قرار گرفته اند، عبارتند از:

ادالیموماب (Adalimumab) با نام تجاری Humira

سرتولیزوماب (Certolizumab pegol) با نام تجاری Cimzia
اتانرسپت (Etanercept) با نام تجاری Enbrel
گولیموماب (Golimumab) با نام های تجاری Simponi; Simponi Aria
اینفلیکسی ماب (Infliximab) با نام تجاری Remicade

داروی سکوکینوماب (با نام تجاری Cosentyx)، اولین داروی بازدارنده اینترلوکین17 (IL-1) است که توسط سازمان FDA مورد تایید قرار گرفته است.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی، بخش مهمی از درمان اسپوندیلیت انکیلوزان است که می‌تواند منافع و مزایای زیادی از کاهش درد گرفته تا بهبود قدرت و انعطاف پذیری داشته باشد. یک متخصص فیزیوتراپی می‌تواند بر اساس نیازهای شما، ورزش‌ها و تمرینات خاصی برایتان طراحی کند.

تمرینات انعطافی و حرکتی می‌توانند به حفظ انعطاف مفاصل و شکل کمر کمک کنند.

جراحی

اکثر بیماران مبتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان، نیاز به جراحی ندارند. اگر آسیب مفاصل و درد بیمار شدید باشد یا آسیب لگن به حدی باشد که نیاز به تعویض داشته باشد، پزشک درمان جراحی را پیشنهاد می کند.