پتوز یا افتادگی پلک ها: علت و درمان

پتوز یا افتادگی پلک ها: علت و درمان

افتادگی پلک بالا که پتوز چشمی نیز نامیده می شود، می تواند در اثر ضربه، بالا رفتن سن و اختلالات پزشکی گوناگون اتفاق بیفتد. این وضعیت را زمانی که تنها یکی از چشم ها را تحت تاثیر قرار دهد،  پتوز یک طرفه می گویند و هنگامی که این عارضه در هر دو چشم رخ می دهد آن را پتوز دو طرفه می نامند. این عارضه می تواند رفت و برگشت کند و یا دائمی باشد. پتوز می تواند در هنگام تولد وجود داشته باشد، که در این صورت به عنوان پتوز مادرزادی شناخته می شود. اما اگر بعدها و طی دوران زندگی رخ دهد آن را پتوز اکتسابی می نامند.

بسته به شدت این وضعیت، افتادگی پلک بالا می تواند دیدِ فرد را محدود سازد و یا اگر خیلی شدید باشد، به طور کامل روی مردمک چشم را نیز بپوشاند. در اغلب موارد، این شرایط، چه در اثر اختلالات پزشکی به وجود آمده باشد و چه به طور طبیعی رخ دهد، خود به خود برطرف خواهد شد.

چه کسانی دچار افتادگی پلک می شوند؟

علل احتمالی بسیاری وجود دارند که می توانند سبب افتادگی پلک ها شوند. پزشک می تواند به شما کمک کند تا علت این مشکل را پیدا کنید.
هر کسی می تواند دچار افتادگی پلک ها شود و تفاوت خاصی در شیوع این عارضه بین مردان و زنان یا اقوام مختلف وجود ندارد. با این حال، این وضعیت در افراد مسن به دلیل فرایند پیری طبیعی، بیشتر دیده میشود. عضله لواتور(levator) مسئول بالا بردن پلک است. با بالا رفتن سن، این عضله کشیده شده و در نتیجه باعث افتادگی پلک ها می شود. با این حال، باید به خاطر داشت که افراد در تمام سنین می توانند دچار این عارضه شوند. گرچه به ندرت، اما نوزادان نیز گاهی با افتادگی پلک متولد می شوند.
برخی اوقات علت دقیق پتوز ناشناخته است، اما گاهی ممکن است این وضعیت به علت ضربه ایجاد شود. همچنین ممکن است علت عصبی داشته باشد.

 

کودکان

شایع ترین علت پتوز مادرزادی، عدم رشد و شکل گیری صحیح عضله بالابرنده لواتور است. کودکان مبتلا به پتوز ممکن است مستعد آمبلوپی (amblyopia) نیز باشند که معمولا به عنوان تنبلی چشم شناخته می شود. این اختلال همچنین می تواند دید شما را مختل و یا محدود سازد.

 
عوامل خطر افتادگی پلک کدامند؟

برخی از بیماری ها نیز می توانند شما را در معرض خطر ابتلا به افتادگی پلک قرار دهند.

شرایط پزشکی و بیماری ها

پلک های در حال افتادن می تواند نشانه ای از یک بیماری خاص باشد، به خصوص اگر این وضعیت هر دو پلک را تحت تاثیر قرار دهد. اگر فقط یکی از پلک ها دچار افتادگی شده است، ممکن است به علت آسیب عصبی یا گل مژه موقتی باشد. جراحی لیزیک یا جراحی آب مروارید نیز که موجب کشش عضله یا تاندون می شود، گاهی می تواند عامل ایجاد پتوز باشد.

بیماری های جدی
 

در برخی موارد، افتادگی پلک ها به دنبال بیماری های جدی تر مثل سکته و تومور مغزی یا سرطان اعصاب و عضلات ایجاد می شود. اختلالات عصبی مثل میاستنی گراویس (myasthenia gravis) که عصب یا عضلات چشم را تحت تاثیر قرار میدهند، نیز می توانند منجر به افتادگی پلک ها شوند.

 

علائم افتادگی پلک ها

اصلی ترین نشانه افتادگی پلک این است که یک یا هر دو پلک فوقانی پایین می افتد. در بعضی موارد این امر می تواند بینایی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، بسیاری از افراد درمی یابند که این پایین افتادگی پلک به چندان جلب توجه نمی کند و یا همیشگی نیست. همچنین ممکن است چشم ها بسیار خشک یا نمناک شوند و یا صورت فرد خسته و پف آلود به نظر برسد.

اصلی ترین نواحی که دچار مشکل می شوند، اطراف چشم ها است که می تواند کمی همراه با درد باشد و احساس خستگی ایجاد کند. بعضی از افراد مبتلا به پتوز شدید، ممکن است حتی در حال یک مکالمه عادی برای این که جلوی خود را ببینند، مجبور شوند سر خود را به عقب خم کنند. پزشک معمولا موارد افتادگی مداوم پلک را بررسی می کند تا مطمئن شود بیماری دیگری موجب بروز آن نشده است. از زمان شروع افتادگی پلک، در صورت بروز سردرد های میگرنی یا موارد دیگر، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

 

افتادگی پلک چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک احتمالا یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد و سوالاتی در مورد سابقه پزشکی و بیماری شما خواهد پرسید. هنگامی که به پزشک توضیح می دهید که افتادگی پلک اغلب چه زمان هایی بروز می کند و چه مدت است که دچار این وضعیت هستید، پزشک برای یافتن علت، انجام آزمایشاتی را توصیه می کند.
احتمالا معاینه اسلیت لمپ (slit lamp exam) انجام می شود تا پزشک بتواند با کمک نور شدید چشم شما را بررسی کند. مردمک چشم ها ممکن است برای این معاینه گشاد شوند، بنابراین ممکن است اندکی احساس ناراحتی در چشم ها داشته باشید.

معاینه دیگری که می تواند برای تشخیص مواردی مثل افتادگی پلک مورد استفاده قرار گیرد، تست تنسیلون (Tensilon test) است. پزشک ممکن است دارویی به نام تنسیلون که به عموما با نام ادروفونیوم (edrophonium) شناخته می شود را به یکی از رگ های شما تزریق کند. همچنین از شما خواسته می شود که چندین بار پاهای خود را جمع و باز کنید یا بایستید و بنشینید. پزشک نظارت می کند که آیا تنسیلون قدرت عضلانی شما را بهبود خواهد بخشید یا نه. با این کار اگر علت افتادگی پلک بیماری میاستنی گراویس (myasthenia gravis) باشد، پزشک آن را تشخیص خواهد داد.

 

افتادگی پلک چگونه درمان می شود؟

درمان افتادگی پلک به علت و شدت پتوز بستگی دارد. اگر این وضعیت نتیجه ی بالا رفتن سن و یا مادزادی باشد، ممکن است درمانی برای آن صورت نگیرد. پزشک ممکن است به شما توضیح دهد که نیازمند درمان خاصی نیستید چرا که این وضعیت معمولا خطری برای سلامت شما در پی ندارد. با این حال، ممکن است برای کاهش افتادگی پلک، تمایل به جراحی پلاستیک داشته باشید.
اما در صورتی که پزشک تشخیص دهد که افتادگی پلک ناشی از یک بیماری دیگر است، احتمالا تحت درمان قرار خواهید گرفت که این درمان به طور معمول از پایین افتادن پلک ها جلوگیری می کند.
اگر افتادگی پلک مانع از بینایی شما شود، نیاز به درمان وجود دارد. در این شرایط پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند. عینک های مخصوص پتوز که مانع از افتادن پلک می شوند گزینه درمانی دیگری باشند. این روش درمان اغلب زمانی که افتادگی پلک موقتی است، بسیار مفید است. همچنین هنگامی که عمل جراحی توصیه نمی شود نیز می توان به جای آن از این نوع عینک ها استفاده کرد.

جراحی

پزشک شما ممکن است جراحی پتوز را توصیه کند. در طی این عمل جراحی، عضله بالابرنده پلک (لواتور) سفت می شود. این عمل پلک را تا موقعیت مورد نظر بالا می برد. برای کودکان مبتلا به پتوز، پزشکان گاهی اوقات عمل جراحی را توصیه می کنند تا از شروع آمبلیوپی یا تنبلی چشم جلوگیری کنند.
با این حال، خطرات مرتبط با جراحی، از جمله خشکی چشم، خراشیده شدن قرنیه و هماتوم (hematoma) نیز وجود دارند. هماتوم به معنی جمع شدن خون در بخشی از بدن ولی بیرون از رگ‌های خونی است. علاوه بر این، معمولا بعید است که جراحان بتوانند پلک را زیادی بالا یا پایین ببرند.
گزینه دیگر نیز روش جراحی اسلینگ (sling) است که در آن از ماهیچه های پیشانی برای بالا بردن پلک ها استفاده می شود.

 استفاده از پایه در قاب عینک (Ptosis crutch)

 پایه پتوز یک گزینه غیر جراحی است که شامل پایه ای است که به قاب عینک شما متصل می شود و پلک را بالاتر نگه میدارد. این پایه یا تکیه گاه، با نگه داشتن پلک در محل خود، مانع از افتادگی پلک میشود. دو نوع پایه پتوز  وجود دارد: پایه های قابل تنظیم و پایه های تقویت شده. پایه های قابل تنظیم به یک طرف قاب عینک متصل شده، در حالیکه پایه های تقویت شده به دو طرف قاب عینک متصل می شوند. پایه ها را می توان تقریبا روی تمام انواع عینک ها نصب کرد. اما در صورتی که روی فریم های فلزی نصب شوند، بهترین کارایی را دارند. اگر تمایل دارید می توانید از این پایه ها روی عینک خود استفاده کنید، با چشم پزشک یا جراح پلاستیکی که با افراد مبتلا به پتوز سر و کار دارد، مشورت کنید.

 

آیا می توان از بروز پتوز پیشگیری کرد؟

هیچ راهی برای جلوگیری از افتادگی پلک وجود ندارد. تنها شناخت علائم و انجام معاینه منظم چشم می تواند به شما کمک کند تا این اختلال را کنترل کنید. اگر متوجه افتادگی پلک در فرزندتان شدید، بلافاصله او را نزد پزشک ببرید تا تحت درمان و نظارت قرار گیرد. از آنجا که این عارضه می تواند دید شما را تحت تاثیر قرار دهد، باید آن را جدی بگیرید. با مراجعه فوری نزد پزشک ممکن است قادر به جلوگیری از بدتر شدن این وضعیت باشید.

 

برای افراد مبتلا به افتادگی پلک چه چشم اندازی پیش بینی می شود؟

افتادگی چشم معمولا خطری برای سلامت شما محسوب نمی شود. با این حال، اگر پلک ها بینایی شما را مختل کنند، بهتر است تا هنگام درمان این وضعیت، از رانندگی پرهیز کنید. چشم انداز بلند مدت، به علت زمینه ای پتوز بستگی دارد. اغلب اوقات این شرایط فقط یک موضوع مربوط به زیبایی است. با این حال، از آنجا که افتادگی پلک گاهی اوقات می تواند نشانه ای از یک وضعیت خطرناک باشد، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.

مرجع:

https://www.healthline.com/health/eyelid-drooping