یورینالایزیس
آزمایش ادار (UA) یکی از آزمایش های مهم و کلیدی جهت تشخیص بیماری های اورولوژیک و کلیوی است.
این نوع آزمایش شامل سه بررسی فیزیکی، شیمیایی و میکروسکوپی می شود. در برخی مواقع از این آزمایش، اطلاعات بسیار مهمی برای تشخیص بیماری به دست می آید. انجام این آزمایش برای همه بیماران با مشکلات اورولوژی و نفرولوژی، U/A ضروری است به همین خاطر بایستی به درستی خوانده و تفسیر شود.
آزمایش کامل ادرار توسط DIPSTICKS و میکروسکوپی انجام می گردد و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ادرار نیز ذکر می شود.
ویژگی های فیزیکی در آزمایش ادرار:
1_ رنگ ادرار
ادرار به طور طبیعی زرد کم رنگ (Pale yellow) به دلیل وجود پیگمان یوروکروم (urochrom) است.
علل تغییر رنگ ادرار عبارتند از:
میزان غلظت ادرار
خوراکی ها
داروها
تولیدات متابولیسم بدن
عفونت ادراری
2_شفافیت ادرار (توربیدیتی)
ادرار تازه شفاف است. از جمله علل کدری ادرار می توان به فسفاتوری اشاره کرد. پس از مصرف غذا و مقداری شیر ، کریستال فسفات اضافی در ادرار قلیایی شروع به رسوب می کند و اغلب متناوب هستند. علائمی در بیمار مشاهده نمی شود و در صورتی که ادرار با اسید استیک اسیدی گردد شفاف می شود. هم چنین در آزمایش های میکروسکوپی کریستال های فسفات آمورف نیز دیده می شود.
از دیگر علل کدری ادرار می توان به پیوری ( عفونت ادرار ) اشاره کرد. وجود تعداد زیاد گلبول سفید ( wbc ) در ادرار و بوی تند و زننده ادرار موجب افتراق آن از علت های دیگر خواهد شد.
3- وزن مخصوص ادرار در آزمایش ادرار
وزن مخصوص ادرار نشان از وضعیت هیدریشن بیمار است. اما گاهی می تواند ناشی از کارکرد غیر طبیعی کلیه باشد. به طور طبیعی وزن مخصوص بین ۰۰۸/۱ الی ۰۲۰/۱هست. چنان چه این میزان زیر ۰۰۸/۱باشد، رقیق و اگر از ۰۲۰/۱ بیشتر باشد، غلیظ است.
رنگ ادرار :
دامنه تغییر رنگ ادرار گسترده است و معمولا به غلظت آن بستگی دارد. شروع رنگ ها از light yellow(زرد کم رنگ) است و تا کهربایی تیره (dark yellow) متغیر است. برخی رنگ ها مهم هستند و باید مورد بررسی قرار گیرند.
قرمز: هماچوری یا پورفیرینوری
سیاه: آلکاپتونوری
نارنجی: بیلیروبینوری
سفید: چرک فراوان
آبی تا سبز: عفونت سودومونایی
ظاهر ادرار طبیعی شفاف است؛ اما گاهی اوقات کدری ادرار می تواند دلایلی داشته باشد که عبارتند از رسوب فسفاتها یا اورات ها. هم چنین گلبول های قرمز یا سفید، اپی تلیالها و برخی باکترب ها نیز ادرار را کدر یا نیمه کدر می کنند. موکوس نیز نمایی مه آلود (cloudy) به ادرار می دهد.
کدر: turbid
نیمه کدر: semiturbid
هموگلوبین در ادرار :
حضور هموگلوبین در ادرار بدون وجود گلبول قرمز ( RBC ) است. چنان چه به دلایلی همولیز داخل عروقی در بیمار اتفاق بیفتد مانند (مارگزیدگی، ورزش های شدید مانند قدم روهای نظامی ها در روی سنگ فرش ها، آنمی همولیتیک دارویی، انگل مالاریا، ترانسفوزیون، خون ناسازگار، سوختگی های شدید و.) هموگلوبین از از RBC ها خارج و از کلیه ها عبور نموده و وارد ادرار می گردد.
هماچوری :
هماچوری زمانی گفته می شود که در ادرار خون وجود داشته باشد؛ اما به صورت فیزیولوژیک تعداد کمی گلبول های قرمز می توانند در ادرار ظاهر شوند. از جمله در ورزش های سنگین، تب و عادت ماهانه و هم چنین پاتولوژی هایی مانند التهاب حاد مثانه، تروما، زخم ها، عفونت ها، سرطان های کلیه یا مثانه، ضربه به کلیه، انفارکتوس، گلومرونفریت.
کتون در ادرار :
بسیاری از اجسام کتونی در طی فرایند های کاتابولیسم اسیدهای چرب شکل می گیرند. به وجود آمدن کتونوری از افزایش کتون ها ناشی می شود. زمانی که فردی دچار کمبود مصرف قند و کربوهیدرات ها باشد یا به طریقی دفع کربوهیدرات ها در بدن وی افزایش یابد و یا سلول های بدن توانایی دریافت و مصرف کربوهیدرات را نداشته باشند ، کتون ها به علت مصرف چربی ها و سوخت ناقص آن ها در ادرار و خون زیاد می شوند.
PH :
به طور طبیعی بین ۶/۴_۸ متغییر است و معمولا حدود ۶ و کمی اسیدی است. در اسیدوز توبولار کلیوی بر عکس اسیدوز سیستمیک PH ادرار بیش تر از ۶ می شود و چون توبول های کلیه توانایی ترشح کافییون +H را ندارند.
وجود پروتئین در ادرار :
وجود پروتئین در ادرار نشانه ای از بیماری های کلیوی است. ولی در برخی مواقع مثل فیزیولوژیک و بدون بیماری مانند ورزش و تب هم دفع پروتئین در ادرار زیاد می شود. دو مکانیسم اصلی که موجب پروتئینوری می گردند عبارتند از : صدمه گلومرولی و اختلال در عمل بازجذب توبول ها . میزان پروتئینوری در ارزیابی بیماری کلیوی مهم است.
وجود قند در ادرار :
مشاهده گلوکوزوری ( قند در ادرار ) زمانی صورت می پذیرد که میزان گلوکز خون از حد آستانه کلیوی زیاد تر ۱۸۰mg /dl باشد. اما ممکن است که آستانه کلیوی بعضی از افراد پایین تر باشد. ترزیق کردن سرم های قندی و مصرف زیاد و یک باره کربوهیدرات ها از علل گلوکوزوری هستند.
