اختلال عاطفی فصلی
افسردگی فصلی یکی از انواع افسردگی است که به آن اختلال عاطفی فصلی (Seasonal Affective Disorder) نیز گفته می شود. علائم این اختلال معمولا در اواخر فصل پاییز و اوایل فصل زمستان در فرد ظاهر می گردد. در واقع در این ایام شخص به صورت بالينی دچار افسردگی و كج خلقی بارزی، خواب آلودگی شديد، تحريك پذيری و خستگی مفرط می شود. البته نوع نادری از افسردگی فصلی نیز وجود دارد که علائم افسردگی در تابستان ظاهر می گردد.
افسردگی فصلی که به آن اختلال عاطفی فصلی (SAD) نیز می گویند، نوعی اختلال خلقی است که مشابه افسردگی اساسی می باشد. با این تفاوت که اين نوع افسردگی در طول ماه های زمستان و پاییز زمانی كه نور خورشيد كمتر است ظاهر می شود و معمولا سالی یک بار برای فرد رخ می دهد. این اختلال باعث نوسانات خلقی فرد می شود و گاهی ممکن است تا بهار و یا تابستان هم ادامه پیدا کند.
در برخی اقليم ها علائم خلقی اختلال افسردگی فصلی تبديل به يك اختلال جدی می شود؛ كه شكل خفيف تر آن در مناطق دارای چهار فصل اقليمی (بهار، تابستان، پاييز و زمستان) با نام "افسردگی زمستانی" طبقه بندی می شود. علائم افسردگی زمستانی از اواخر پائيز و هنگامی كه مدت روشنايی روز كمتر می شود، بروز می كند و تا اواخر زمستان و اوايل بهار پا برجا می ماند و با نزديك شدن به تابستان كاهش می يابد.
علائم افسردگی فصلی:
اختلال افسردگی فصلی بيشتر در مناطقی از كره زمين كه دارای عرض جغرافيايی بالاتری هستند و نور آفتاب كمتری دارند وجود دارد. علائم افسردگی فصلی در زمستان به شرح زیر است:
1- پایین بودن سطح انرژی
2- مشکل در تمرکز و هوشیاری
3- احساس کسالت، خستگی و کاهش کارایی در روز
4- افزایش اشتها، وزن و میل به مصرف کربوهیدرات
5- تمایل بیشتر به تنهایی
6- افزایش خواب‌آلودگی و بهم خوردن ریتم خواب
7- کاهش علاقه و عدم لذت بردن از انجام کارهای روزانه
علاوه بر اختلال افسردگی فصلی در زمستان، نوع دیگر اختلال افسردگی فصلی وجود دارد که در تابستان رخ می دهد اما شیوع آن بسیار اندک است. علائم افسردگی فصلی در تابستان به شرح زیر است :
1- اضطراب و بی قراری
2- بی خوابی
3- کاهش اشتها و کاهش وزن
4- پرخاشگری و رفتار خشونت آمیز
عوامل تاثیر گذار بر افسردگی فصلی
در ادامه عواملی که خطر ابتلا به افسردگی فصلی را افزایش می دهند، آورده شده است:
جنسیت: زنان بیش از مردان در خطر ابتلا به این بیماری هستند.
سن: احتمال ابتلا به این بیماری در جوانان بیش از میانسالان است.
منطقه جغرافیایی: افرادی که در مناطق سردسیر و در عرض جغرافیایی بالاتر زندگی می کنند، به دلیل اینکه کمتر در معرض نور خورشید هستند احتمال بیشتری دارد که دچار این اختلال شوند.
سابقه خانوادگی و فردی: وجود بیماری افسردگی اساسی و یا اختلال دوقطبی در خود فرد یا خانواده او احتمال ابتلا به این نوع افسردگی را نیز افزایش میدهد. چرا که هم نقش ژنتیک و هم نقش خانواده افسرده پرور پررنگ می شود.
درمان اختلال افسردگی فصلی:
برای درمان اختلال افسردگی فصلی چند روش متفاوت وجود دارد که هر کدام به تنهایی و یا در تعامل با هم مورد استفاده قرار می گیرند. از جمله روش های درمان افسردگی می توان به موارد زیر اشاره داشت:
دارو درمانی:
دارو های ضد افسردگی مانند SSRI در درمان این اختلال به کار می رود و می تواند باعث بهبود خلق فرد شود. با توجه به این که هر دارویی عوارض خاص خودش را دارد و از طرفی نحوه پاسخدهی هر شخص به داروها متفاوت است، مشاوره افسردگی گزینه مناسبی برای یادگیری مهارت هایی ست که خودتان به صورت فعال به مبارزه با افسردگی بپردازید.
شناخت-رفتار درمانی:
هدف اصلی درمان شناختی رفتاری افسردگی، تمرکز بر مشکلات جاری فرد، تغییر افکار و رفتارهای ناکارآمد او ست. طی این درمان به افراد کمک میشود تا نگاهی واقع بینانه تر به وقایع زندگی داشته باشند و به دنبال راه حل مساله خود باشند. این تغییر نحوه تفکر باعث بهبود خلق و رفتار افراد می شود و امید از دست رفته آنها را برمی گرداند.
نور درمانی مصنوعی:
همان طور که در قسمتهای قبل ذکر شد افسردگی فصلی، نوعی افسردگی است كه در طی زمستان که روز ها کوتاهتر است و نور آفتاب کمتری وجود دارد، ظاهر می شود. بنابراین ارتباط نزدیکی بین این اختلال و کمبود در معرض نور مستقیم خورشید قرار گرفتن وجود دارد. در این نوع درمان برای كاهش علائم خلقی اختلال افسردگی فصلی، فرد در معرض نور آفتاب و يا طول موج خاصی از نور با استفاده از ليزر، لامپ های فلورسنت، لامپ های دی كرونيك و يا لامپ های بسيار روشن قرار می گیرد. قرار گرفتن در معرض نور یا برای یک مدت زمان خاص و یا در برخی موارد، در يك زمان خاص از روز تجويز می شود. درمان با نور یکی از رایجترین درمان ها در این نوع اختلال است.
